шы́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шы́ю |
шы́ем |
| 2-я ас. |
шы́еш |
шы́еце |
| 3-я ас. |
шы́е |
шы́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шы́ў |
шы́лі |
| ж. |
шы́ла |
| н. |
шы́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шы́й |
шы́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
шы́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шыць, шы́ю, шы́еш, шы́е; шы́ты; незак.
1. што. Вырабляць, змацоўваючы ніткай краі скроенай тканіны, скуры.
Ш. касцюм.
Ш. боты.
2. што і без дап. Змацоўваць, злучаць ніткай і інш. матэрыялам.
Ш. альбом.
Хірургу даводзіцца больш ш., чым рэзаць.
3. чым і па чым. Вышываць, расшываць.
Ш. гладдзю.
◊
Шыта-крыта (разм.) — пра што-н. дрэннае, несамавітае, што застаецца ў тайне.
|| зак. сшыць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты (да 1 знач.).
|| наз. шыццё, -я́, н. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. шве́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Швейная майстэрня.
Швейная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шыць несов.
1. шить; (крупными стежками — ещё) мета́ть; (с ватой — ещё) стега́ть; (сквозной строчкой — ещё) тача́ть;
ш. суке́нку — шить пла́тье;
ш. бо́ты — шить (тача́ть) сапоги́;
2. шить; вышива́ть;
ш. шо́ўкам — шить шёлком;
◊ ш. нападро́ст — шить на вы́рост
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шыць, шыю, шыеш, шые; незак.
1. што і без дап. Змацоўваць, злучаць ніткай краі тканіны, скуры і пад. пры вырабе адзення, абутку і пад.; вырабляць што‑н. такім чынам. Шыць на машыне. □ Таня .. сядзела каля акна, шыла сарочку. Шамякін. [Гірня] ўмеў цяслярыць, сталярыць, трохі слясарыць і нават шыць боты. Кулакоўскі. // Займацца вырабам адзення, абутку і пад. як прафесіяй, рамяством. Вось гэты самы «брат Міша» згадзіўся вучыцца .. шыць і шые ўжо другую зіму. Брыль. // Спец. Змацоўваючы лісты паперы дротам, ніткамі і пад., вырабляць што‑н. Шыць сшыткі. Шыць кнігу.
2. Разм. Заказваць, вырабляць адзенне ў каго‑н., дзе‑н. Шыць у атэлье. □ [Варанец:] — Шылі мы раз вунь аж у Міждуб’і. Крапіва.
3. Вышываць, расшываць. Шыць гладдзю. Шыць шоўкам.
4. што. Спец. Прымацоўваючы рэйкі да шпал, пракладваць чыгунку. Шыць чыгунку.
5. што. Спец. Прымацоўваць, змацоўваць дошкі цвікамі, шпонамі і пад. Шыць плыты.
•••
Шыць на жывую нітку — а) ненадзейна, не замацоўваючы ніткі, шыць, сшываць і пад. што‑н.; б) наспех, як папала.
Шыць нападрост — шыць з запасам, з разлікам на рост.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уручну́ю, прысл.
Ручным спосабам (не машынным).
Шыць у.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тача́ть несов., сапожн., портн. шыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стальма́шыць, -шу, -шыш, -шыць; незак. (разм.).
Займацца рамяством стальмаха.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шаба́шыць, -шу, -шыш, -шыць; незак. (разм.).
1. Канчаць або перапыняць работу.
2. Зарабляць грошы, выконваючы выгадную работу, акрамя асноўнай.
Ш. у выхадны дзень.
|| зак. пашаба́шыць, -шу, -шыш, -шыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нападро́ст: шыць н. шить на вы́рост
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)