чарні́льны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
чарні́льны |
чарні́льная |
чарні́льнае |
чарні́льныя |
| Р. |
чарні́льнага |
чарні́льнай
чарні́льнае |
чарні́льнага |
чарні́льных |
| Д. |
чарні́льнаму |
чарні́льнай |
чарні́льнаму |
чарні́льным |
| В. |
чарні́льны (неадуш.)
чарні́льнага (адуш.) |
чарні́льную |
чарні́льнае |
чарні́льныя (неадуш.)
чарні́льных (адуш.) |
| Т. |
чарні́льным |
чарні́льнай
чарні́льнаю |
чарні́льным |
чарні́льнымі |
| М. |
чарні́льным |
чарні́льнай |
чарні́льным |
чарні́льных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
чарні́льны черни́льный;
~ная пля́ма — черни́льное пятно́;
○ ч. мяшо́к — зоол. черни́льный мешо́к;
ч. арэ́шак — черни́льный оре́шек;
◊ ~ная душа́ — черни́льная душа́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чарні́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да чарніла. На жоўтым століку выразна віднелася чарнільная пляма, вельмі падобная на след дзіцячай далонькі. Лынькоў. Некаторыя з .. [выразаў] тут жа тлумачыліся, развіваліся на палях газеты дробнымі чарнільнымі надпісамі. Шамякін. // Прызначаны для чарніла. Чарнільны парашок. Чарнільны прыбор. // Такі, як у чарніла (пра колер). Змяркалася. Цемень змагалася з віднатою — неба налівалася сінім чарнільным колерам. Капыловіч. // Чорны, цёмны. Хвалі ішлі адна за адной, і процілеглы бераг губляўся ў чарнільнай навальнічнай цемры. Караткевіч. / у вобразным ужыв. Ды затапіла неба чырвань, Пабеглі цені па вадзе, І ноч ад нас чарнільнай шырмай Адгарадзіла светлы дзень. Сербантовіч.
•••
Чарнільны арэшак гл. арэшак.
Чарнільная душа гл. душа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарні́ла, -а, н.
Водны раствор якога-н. каляровага рэчыва, прызначанага для пісання.
Пісаць чарнілам.
Чорнае ч.
○
Сімпатычнае чарніла — бясколерная або слаба афарбаваная вадкасць, якая выкарыстоўваецца ў тайнай перапісцы.
|| прым. чарні́льны, -ая, -ае.
Ч. прыбор.
Чарнільная пляма.
○
Чарнільны арэшак — арэхападобная чорная нарасць на лісці дуба і некаторых іншых дрэў, якая раней служыла для вырабу чарніла.
◊
Чарнільная душа (уст., неадабр.) — пра канцылярскага чыноўніка-фармаліста.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
черни́льный чарні́льны;
черни́льный мешо́к зоол. чарні́льны мяшо́к;
◊
черни́льная душа́ чарні́льная душа́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыбо́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Набор прылад для чаго-н.
Чарнільны п.
Чайны п.
2. Прыстасаванне, спецыяльнае ўстройства, апарат для выканання якой-н. работы, рэгулявання, кантролю і пад.
Вымяральны п.
Награвальныя прыборы.
|| прым. прыбо́рны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арэ́шак, ‑шка, м.
Памянш. да арэх.
•••
Чарнільны арэшак (спец.) — хваравітая нарасць на дубовых лісцях, якая мае дубільную кіслату; яблычкі (у старыя часы выкарыстоўвалася для прыгатавання чарніла).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арэ́шак, -шка м., уменьш. оре́шек;
○ чарні́льны а. — черни́льный оре́шек;
◊ мо́цны а. — кре́пкий оре́шек
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Галя́с ’чарнільны арэшак’ (Нас.). Гэта слова засведчана ўжо ў ст.-бел. помніках з XVII ст. у напісанні кгалясъ, галясъ (Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. galas ’тс’. Гл. Слаўскі, 1, 251; Булыка, Запазыч., 117. З польск. запазычана таксама ст.-укр. голясъ ’тс’ (Слаўскі, там жа). Польск. слова ўзята з лац. galla (Слаўскі, там жа; Брукнер, 132, прыводзіць яшчэ і лац. gallast gallacium).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыбо́р м.
1. спец. прибо́р;
апты́чны п. — опти́ческий прибо́р;
вымяра́льны п. — измери́тельный прибо́р;
2. (набор предметов) прибо́р;
стало́вы п. — столо́вый прибо́р;
бры́твенны п. — бри́твенный прибо́р;
чарні́льны п. — черни́льный прибо́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)