цё́пла
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| цё́пла |
цяпле́й |
найцяпле́й |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
цёпла, прысл., у знач. вык.
1. Пра цёплае надвор’е; цеплыню ў памяшканні.
Раніцай ц.
У пакоі ц.
2. каму. Пра адчуванне кім-н. цяпла.
У паліто мне ц.
3. перан. Пра адчуванне душэўнай цеплаты.
На душы ц. ад добрых слоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цёпла нареч.
1. тепло́;
ц. апрану́цца — тепло́ оде́ться;
ц. развіта́цца — тепло́ прости́ться;
2. в знач. сказ. тепло́;
на дварэ́ ве́льмі ц. — на у́лице о́чень тепло́;
◊ ц. на душы́ — тепло́ на душе́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цёпла,
1. Прысл. да цёплы (у 2, 4 знач.).
2. безас. у знач. вык. Пра цёплае надвор’е, цеплыню ў памяшканні. Цёпла. Свежае паветра напоена водарам начных фіялак. Ігнаценка. У хаце было цёпла: спалохаўшыся марозу, бабуля спаліла ў грубцы вялізнае бярэма бярозавых дроў. Брыль.
3. безас. у знач. вык. Пра адчуванне цяпла. Мне цёпла ў чужых калашматых штанах і ў прасторнай сухой світцы. Скрыган. // перан. Пра адчуванне душэўнай цеплаты. Успомнілася Аленка. Ад гэтага ўспамінку адразу неяк цёпла і радасна стала Сцёпку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тепло́II нареч., безл., в знач. сказ. цёпла;
тепло́ встре́тить цёпла сустрэ́ць;
сего́дня тепло́ сяго́ння цёпла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прысло́ўе¹, -я, мн. -і, -яў, н.
У граматыцы: нязменная часціна мовы, якая абазначае прымету дзеяння, стану або якасці, напр.: цёпла, гучна, там, заўсёды.
|| прым. прысло́ўны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паапрана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак.
1. каго-што. Апрануць, забяспечыць вопраткай усіх, многіх.
Цёпла п. дзяцей.
2. што. Надзець на сябе многа чаго-н.
П. на сябе ўсё новае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ашу́шкацца ’надзець на сябе многа адзежын’ (Нас., Чач., КЭС, лаг.), ошушкацца (КСТ), абшушкацца ’цёпла адзецца’ (КСП), ушушкацца (Бір. Дзярж.), нашушкацца (таўбц., жыт., петрык., брагін., Цыхун, вусн. паведамл.). Ад шушкацца ’цёпла апранацца, укрывацца’, што звязана з шушкацца ’капацца, шастаць; паволі і ціха што-небудзь рабіць’, да семантыкі параўн. копша ’занадта цёпла адзеты чалавек; той, хто капаецца, павольна працуе’, параўн. варыянты з х і ст у корані: нашухацца ’адзецца цёпла і многа’ (КСТ) і нашуштацца (нашустацца) ад шухацца, шустацца (па тэрміналогіі Махэка — «ch‑» і «st‑intensivum», параўн. чэш. ošoust, ošusta ’абарванец’ і славац. ošuchaný ’абарваны’, гл. Махэк₂, 619, 629), што можна разглядаць як вынік кантамінацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
за́цепла, прысл.
Разм. Пакуль цёпла, да наступлення холаду. Зацепла выкапаць бульбу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
башлы́к, ‑а, м.
Суконны востраканечны капюшон з доўгімі канцамі, які надзяваецца на шапку. Ад сонца Даніну не цёпла — цёпла ад бацькавага салдацкага башлыка, ад вялікага, з чужых плячэй, паўкажушка, ад хады па глыбокай сцежцы. Брыль.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)