ця́мця, -і, Д -ю, Т -ем, м.; ДМ -і, Т -яй (-яю), ж., мн. -і, -яў (разм., неадабр.).

Пра няспрытнага, непаваротлівага чалавека.

На сход прыплёўся і гэты ц.

◊

Цямцялямця — тое, што і цямця.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ця́мця

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ця́мця ця́мці
Р. ця́мці ця́мцяў
Д. ця́мцю ця́мцям
В. ця́мцю ця́мцяў
Т. ця́мцем ця́мцямі
М. ця́мцю ця́мцях

Крыніцы: nazounik2008, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ця́мця

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ця́мця ця́мці
Р. ця́мці ця́мцяў
Д. ця́мці ця́мцям
В. ця́мцю ця́мцяў
Т. ця́мцяй
ця́мцяю		 ця́мцямі
М. ця́мці ця́мцях

Крыніцы: nazounik2008, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ця́мця, ‑і, ДМ ‑ю, Т ‑ем, м.; ДМ ‑і, Т ‑яй (‑яю), ж.

Разм. Пра няспрытнага, непаваротлівага, нерухавага чалавека. Злосны і на ўвесь свет, і на самога сябе — «Цёрся, цямця, а тут і заняло!» — ён сеў і паехаў памалу. Брыль.

•••

Цямця-лямця — тое, што і цямця.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ця́мця-ля́мця

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ця́мця-ля́мця ця́мці-ля́мці
Р. ця́мці-ля́мці ця́мцяў-ля́мцяў
Д. ця́мцю-ля́мцю ця́мцям-ля́мцям
В. ця́мцю-ля́мцю ця́мцяў-ля́мцяў
Т. ця́мцем-ля́мцем ця́мцямі-ля́мцямі
М. ця́мцю-ля́мцю ця́мцях-ля́мцях

Крыніцы: krapivabr2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ця́мця-ля́мця

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ця́мця-ля́мця ця́мці-ля́мці
Р. ця́мці-ля́мці ця́мцяў-ля́мцяў
Д. ця́мці-ля́мці ця́мцям-ля́мцям
В. ця́мцю-ля́мцю ця́мцяў-ля́мцяў
Т. ця́мцяй-ля́мцяй
ця́мцяю-ля́мцяю		 ця́мцямі-ля́мцямі
М. ця́мці-ля́мці ця́мцях-ля́мцях

Крыніцы: krapivabr2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ця́мця-ля́мця м. и ж., разг. недотёпа

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ля́мця: ця́мця-л. ни бо́гу све́чка, ни чёрту кочерга́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

*Лафе́рма, лофе́рма ’лахудра, недарэка, неахайнік’ (ТС). З польск. oferma ’няўклюда, цямця-лямця’ з прыстаўным л‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ля́мця ’маўчун, ціхоня’ (слаўг., Нар. словатв.), у размоўнай мове ўжываецца і ця́мця‑ля́мця ’сарамлівы, няўклюда, няўмека, заўсёды апошні’. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. lemtūtà ’павольны, непаваротлівы’ і tem̃pti ’цягнуць’, экспрэсіўны суфікс ‑ця, як у цёхця ’цяжкі ў хадзе’, рус. тютя, тюхтя ’павольны, някемлівы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)