цот, -у, М цо́це, м.

Лік, які дзеліцца на два без астатку.

◊

Цот і лішка — гульня, пабудаваная на ўгадванні колькасці прадметаў, узятых у жменю вядучым гульні.

Гуляць у ц. і лішку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цо́т

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. цо́т
Р. цо́ту
Д. цо́ту
В. цо́т
Т. цо́там
М. цо́це

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цот, род. цо́ту м., мн. нет чёт;

◊ ц. і лі́шка — чёт и нечёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цот, ‑у, М цоце, м.

Лік, які дзеліцца на два без астатку.

•••

Цот і лішка — гульня, пабудаваная на ўгадванні колькасці прадметаў, узятых у жменю вядучым гульні.

Цот у цот — акурат, якраз. «Так будзе цот у цот! Ажур! Камар сам носа не падточыць...» Валасевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лі́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Тое, што і лішак.

2. Няцотны лік (разм.).

Гуляць у цот і лішку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чёт разг. цот, род. цо́ту м., мн. нет;

◊

чёт и не́чет цот і лі́шка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лі́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Разм. Няцотны лік. Гуляць у цот і лішку.

2. Тое, што і лішак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

не́чет м., разг. лі́шка, -кі ж.; разг. няцо́тны лік;

чёт и не́чет цот і лі́шка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лі́шка ж.

1. (сверх чего-л.) ли́шнее ср.; изли́шек м.;

2. разг. (нечётное число) не́чет м.;

◊ цот і л. — чёт и не́чет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тоц у выразе: тоц у тоц ’вельмі падобны’ (ТС). Няясна; відаць, не можа разглядацца асобна ад падобнага выраза точ у точ ’вельмі дакладна, падобна’, гл. точ. Праблему складае канец слова, гл. аналагічнае чаргаванне ў цот (гл.) пры рус. чёт ’парнасць, пара’. Параўн. макед. дыял. тоцки ’толькі, адзіна; зусім мала’, якое Тодараў (Этим. етюди, 83) выводзіць з то́лку ’столькі’ (< *толцки); разм. тоцне ’цюкнуць’. Магчыма, пад уплывам тыц (гл.) таго ж паходжання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)