церабі́ць, цераблю́, цярэ́біш, цярэ́біць; цярэ́блены; незак.
1. што. Ачышчаць ад хмызняку (лес).
2. Абчышчаць ад бацвіння, карэньчыкаў і пад. (гародніну).
Ц. буракі.
3. што. Абсякаць галіны, сучча з паваленых дрэў.
4. што. Вылузваць, выкалупваць, лушчыць што-н.
Вавёрка церабіла шышкі.
5. што. Чысціць дзюбай пер’е (пра птушак).
6. што. Торгаць, тузаць, перабіраць пальцамі што-н.
Ц. канцы хусткі.
7. перан., каго (што). Надакучаць пытаннямі, просьбамі (разм.).
8. што. Вырываючы з коренем, убіраць машынай з поля (лён, каноплі).
|| зак. вы́церабіць, -блю, -біш, -біць; -блены (да 1 і 8 знач.).
|| наз. церабле́нне, -я, н.
|| прым. церабі́льны, -ая, -ае (да 8 знач.).
Церабільная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
церабі́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
цераблю́ |
цярэ́бім |
| 2-я ас. |
цярэ́біш |
цярэ́біце |
| 3-я ас. |
цярэ́біць |
цярэ́бяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
церабі́ў |
церабі́лі |
| ж. |
церабі́ла |
| н. |
церабі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
церабі́ |
церабі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
цярэ́бячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
церабі́ць несов.
1. (лес) проруба́ть, прочища́ть;
2. (сучья) обруба́ть;
3. (овощи) чи́стить, обреза́ть;
4. (лён) тереби́ть, дёргать;
5. перен., разг. (жадно есть) уплета́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
церабі́ць, цераблю, цярэбіш, цярэбіць; незак., каго-што.
1. Прасякаць, прачышчаць лес. [Дзед Бадыль:].. ельнік такі густы, што і барсук не пралезе. Церабіць трэба. Крапіва. // Абсякаць галіны, сучча з паваленых дрэў. Лес валілі і церабілі незнаёмыя людзі. Дуброўскі. // Пракладаць, расчышчаць (дарогу, шлях), высякаючы кусты, дрэвы. Як ісці ды ісці — зайшлі [браты] ў такі цёмны лес, што і выбрацца з яго не могуць. Давай браты дарогу сабе церабіць: стукне Вячорнік булавою — асіны падаюць; стукне Паўночнік — елкі валяцца, а як стукне Світаннік — дубы з карэннямі выварочваюцца. Якімовіч. / у перан. ужыв. Будуем мартэны і домны, Будуем гіганты-заводы. Будуем, няволі не знаем, Цярэбім да шчасця дарогі. Купала. Ваяўнічая паэзія [П. Панчанкі] ідзе ў авангардзе часу, яна смела цярэбіць шлях наперад. Бялевіч. // Абчышчаць гародніну ад бацвіння, карэньчыкаў і пад. Церабіць буракі. □ Юстына церабіла цыбулю. Баранавых.
2. Чысціць дзюбай пер’е (пра птушак). Самотна бусел даўганогі Крыло цярэбіць на гняздзе. Калачынскі. // Вытрасаць, вылузваць, выкалупваць што‑н. з сярэдзіны чаго‑н. Нават вавёрка, што зусім блізка церабіла яловую шышку, і тая, відаць, не заўважала пагранічніка. Шыловіч. Мясцовы гаспадар крумкач хваёвых шышак церабіць не дазваляе. Корбан. // Разм. Хапаючы, прагна есці. Госці церабілі кілбасу з капустаю. Колас. [Мікуць] доўга глядзеў, як завадская свіння цярэбіць зялёную канюшыну. Чорны. / у перан. ужыв. Асабліва моцна воўчае племя церабіла авечыя чароды... Мележ.
3. Тузаць, торгаць, перабіраць пальцамі што‑н. [Аўсянік] нервова цярэбіць махры на шаліку, якім абвязана шыя, нібы яму займае дыханне. Навуменка. Дзяўчына церабіла канцы цёплай хусткі. Карпюк. // перан. Разм. Надакучаць пытаннямі, просьбамі, справамі. — А паштоўку цяжка было напісаць? Мы б ведалі. А то з камітэта мяне цярэбяць: дзе Шукан ваша? А што я магла адказаць? Савіцкі.
4. Вырываючы з коранем, убіраць машынай з поля (лён). Церабіць лён.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́церабіць гл. церабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
оттереби́ть сов. адцерабі́ць, ско́нчыць церабі́ць, ско́нчыць рваць;
оттереби́ть лён адцерабі́ць (ско́нчыць церабі́ць, ско́нчыць рваць) лён;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
церабле́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. церабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цярэ́блены, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад церабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зацерабі́ць, ‑цераблю, ‑цярэбіш, ‑цярэбіць; зак., што.
Разм. Пачаць церабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахаро́шваць
‘надаваць каму-небудзь, чаму-небудзь больш прыгожы, прывабны выгляд; чысціць, церабіць што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пахаро́шваю |
пахаро́шваем |
| 2-я ас. |
пахаро́шваеш |
пахаро́шваеце |
| 3-я ас. |
пахаро́швае |
пахаро́шваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пахаро́шваў |
пахаро́швалі |
| ж. |
пахаро́швала |
| н. |
пахаро́швала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пахаро́швай |
пахаро́швайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пахаро́шваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)