хі́трасць

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз. мн.
Н. хі́трасць хі́трасці
Р. хі́трасці хі́трасцей
хі́трасцяў
Д. хі́трасці хі́трасцям
В. хі́трасць хі́трасці
Т. хі́трасцю хі́трасцямі
М. хі́трасці хі́трасцях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хі́трасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. гл. хітры.

2. Учынкі, паводзіны, разлічаныя на ўвядзенне каго-н. у зман.

Разгадаць чыю-н. х.

3. Спрытнасць, выкрутлівасць.

Не ўменнем, дык хітрасцю.

4. Аб чым-н., што зроблена мудрагеліста, складана, з загадкай.

Замок з хітрасцю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хі́трасць ж.

1. хи́трость; хитроу́мие ср.;

2. хи́трость, плутова́тость, лука́вость;

3. мудрёность, хи́трость, замыслова́тость, зате́йливость;

1-3 см. хі́тры;

4. (хитрое поведение, поступок) хи́трость, плутовство́ ср., лука́вство ср., кова́рство ср., плу́тни мн., уло́вка;

◊ не вялі́кая х. — не велика́ хи́трость

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хі́трасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць хітрага. Пра хітрасць лісіцы нямала напісана. □ Вядома, гэта не было так выразна і проста сказана, а з мужычай хітрасцю, і Тоўхарт заўважыў гэта. Чорны.

2. Учынкі, прыёмы, паводзіны, разлічаныя на ўвядзенне каго‑н. у зман. Алесь не спіць — ён у трывозе: Што на сягонняшняй дарозе Яго з «начаткамі» чакае? Як сойдзе хітрасць яго тая? Колас. Але на гэты раз маленькая хітрасць дачкі не дапамагла. Шахавец. // Дзеянне, накіраванае на падман праціўніка. Апёкшыся на першай хітрасці, маёр не здолеў прыдумаць нічога іншага, апроч лабавога ўдара. Брыль. Але Генька ведаў, што ворага трэба браць не толькі сілай, але і хітрасцю. Паслядовіч.

3. Выкрутлівасць, спрытнасць. Любамір выглядаў гэтакім прасцячком, хаця на самай справе хітрасці яму не пазычаць. Шыцік. Мудры дзед. Век зжыў, пабадзяўся па людзях, пабачыў. Такія ў вёсцы — філосафы. Варожаць і на ўраджай, і на пагоду. Дзе не розумам, то хітрасцю дойдуць... Пташнікаў.

4. Тое, што зроблена з майстэрствам, адмыслова. Замок з хітрасцю. □ Асабліва захаплялі розныя.. хітрасці [скрыпкі] пасля таго, калі я да мазалёў на пальцах і рабаціння ў вачах папакутаваў над уласным новым стварэннем. Кулакоўскі. [Ягор] уважліва агледзеў кручкі, паплаўкі, змераў вачыма тоню і, відаць, не знайшоўшы ў іх ніякай рыбацкай хітрасці, адказаў: — Вось гэта ўлоў! Ігнаценка.

•••

Не вялікая хітрасць з інф. — не цяжка, не складана.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хі́тры, -ая, -ае.

1. Вынаходлівы, умелы, дасціпны.

2. Выкрутлівы, які дзейнічае скрытна, не яўна.

Х. хлопец.

3. Які выражае дасціпнасць, спрыт, умельства.

Х. погляд.

Хітрая ўсмешка.

4. Разлічаны на ўвядзенне каго-н. у зман.

Хітрая палітыка.

5. Зроблены з умельствам, выдумкай, сакрэтам.

Х. механізм.

|| наз. хі́трасць, -і, ж. (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хітрава́ты, -ая, -ае.

Трохі хітры або які сведчыць пра хітрасць.

Х. чалавек.

Хітраватая ўсмешка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

езуі́цтва, -а, н.

Крывадушнасць, хітрасць як сродкі для дасягнення мэты.

Такога езуіцтва ад яго ніхто не чакаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ухищрённость хі́трасць, -ці ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хітры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; незак.

Праяўляць хітрасць.

Не трэба х.

|| зак. схітры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хи́трость

1. хі́трасць, -ці ж.;

вое́нная хи́трость вае́нная хі́трасць;

взять хи́тростью узя́ць хі́трасцю;

2. (мудрёность) хі́трасць, -ці ж., мудраге́лістасць, -ці ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)