каца́п, ‑а, м.

Уст. Зневажальная назва рускага (у адрозненне ад украінца, паляка). — [Булякін] ні хахол, ні кацап, а проста курскае «чайкю», — дапоўніў Ахрэменка. Колас.

[Укр. кацап.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адчуба́сіць

‘падраць за хахол каго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. адчуба́шу адчуба́сім
2-я ас. адчуба́сіш адчуба́сіце
3-я ас. адчуба́сіць адчуба́сяць
Прошлы час
м. адчуба́сіў адчуба́сілі
ж. адчуба́сіла
н. адчуба́сіла
Загадны лад
2-я ас. адчуба́сь адчуба́сьце
Дзеепрыслоўе
прош. час адчуба́сіўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

чуба́сіць

‘драць каго-небудзь за хахол’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. чуба́шу чуба́сім
2-я ас. чуба́сіш чуба́сіце
3-я ас. чуба́сіць чуба́сяць
Прошлы час
м. чуба́сіў чуба́сілі
ж. чуба́сіла
н. чуба́сіла
Загадны лад
2-я ас. чуба́сь чуба́сьце
Дзеепрыслоўе
цяп. час чуба́сячы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

чубну́ць

‘аднакратны дзеяслоў да чубіць - драць за хахол’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. чубну́ чубнё́м
2-я ас. чубне́ш чубняце́
3-я ас. чубне́ чубну́ць
Прошлы час
м. чубну́ў чубну́лі
ж. чубну́ла
н. чубну́ла
Загадны лад
2-я ас. чубні́ чубні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час чубну́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Нахохліцца ’натапырыцца (пра пер’е)’, нахохліць ’натапырыць’ (в.-дзв., Шатал.), ’начасаць, падкруціць’ (ТС). Да хахол, хохлік ’чуб’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ку́чма 1, кучо́мка ’шапка футрам наверх’ (ТСБМ, Нас., ТС, Бяльк., Маш., Сержп. Грам., Нар. лекс., Малч., Мат. АС). Ст.-бел. кучма ’тс’ (з 1590 г.) памылкова разглядаецца як запазычанне праз польскую з венгерскай. Гл. Булыка, Запазыч., 183 услед за Фасмерам (2, 438). Укр. кучма, рус. кучма ’тс’, серб.-харв. ку̏чма, славен. kȗkma ’тс’, польск. kuczma, славац. kučma ’тс’. Кіш (ЭИРЯ, 4, 56) звязвае гэта слова з серб.-харв. ку̏кма ’чуб, хахол’, славен. kȗkma ’тс’, параўн. кучма 2 (гл.). Прасл. kučьma < kuka (параўн. кучары). Словаўтварэнне, як у vědьma (SP, 11, 16).

Ку́чма 2 ’пра густыя валасы, пра густую зелень’ (ТСБМ, Нас., Сл. паўн.-зах., Гарэц., Некр., Янк. III, Сцяшк.). У гэтым значэнні: укр. кучма, рус. кучма, славен. kȗčma, польск. kuczma. Да кучма 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

валасы, чупрына, чуб, шавялюра, локаны; кудзеркі (памянш.-ласк.); космы, стрыжакі, кучары (разм.); кудлы, патлы, каўтуны, грыва (разм. зняваж.) / пучок: хахол; віхор, віхры (разм.) / коратка падстрыжаныя: вожык / у хвалістых завітках: буклі (уст.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)