хале́ра
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
хале́ра |
| Р. |
хале́ры |
| Д. |
хале́ры |
| В. |
хале́ру |
| Т. |
хале́рай
хале́раю |
| М. |
хале́ры |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
хале́ра, -ы, ж.
1. Востразаразная кішэчная хвароба, якая суправаджаецца рвотай, паносам, агульным парушэннем дзейнасці арганізма.
2. Ужыв. як лаянкавае слова (разм., груб.).
Х. яго ведае.
|| прым. хале́рны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Халерная эпідэмія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хале́ра ж.
1. мед. холе́ра;
2. груб. холе́ра;
◊ адна́ х. — оди́н чёрт; всё равно́;
да ~ры — до чёрта;
х. яго́ (цябе́, яе́) ве́дае — почём знать, как знать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хале́ра, ‑ы, ж.
1. Вострая інфекцыйная кішэчная хвароба, якая суправаджаецца рвотай, паносам. // Эпідэмія гэтай хваробы. У вёску ўвалілася халера.
2. Разм. груб. Ужываецца як лаянкавае слова. [Рыгор:] Шпіёна ловім. Мы стаім на сваім месцы, а ён не ідзе, халера. Чорны. [Клаўдзя:] — Прызнаюся, таіла тады думачку ў сабе, што Павел ужо мой будзе, а ён... да цябе [Дуняхі], халеры, прысох. Ракітны.
•••
Адна халера — тое самае, усё роўна.
Да халеры — вельмі многа.
Халера яго (цябе, яе, вас, іх) ведае — тое, што і бог яго (цябе, яе, вас, іх) ведае (гл. бог).
[Лац. choléra.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
холе́ра мед. хале́ра, -ры ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хітрэ́нны, ‑ая, ‑ае.
Вельмі хітры. [Драч:] А бабачка нішто сабе... гладкая... Нашым дзеўкам да цябе... Куды ім... Падабаешся... [Нінель:] І ты — мне. [Драч:] Ну і хітрэнная, халера! Губарэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэза́чка ’дызентэрыя’ (ПСл, Сл. Эп.-Шып., ТС), ’боль у жываце’ (Арх. Федар.), ’ліха, халера’ (Нар. словатв.). Гл. разачка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́касіць, -кашу, -касіш, -касіць; -кашаны; зак.
1. што. Скасіць дзе-н. траву і пад.
В. сенажаць.
2. перан., каго-што. Знішчыць у вялікай колькасці (агнём, пошасцю і пад.; разм.).
Некалі тут халера выкасіла многа людзей.
Пажарам выкасіла (безас.) паўвёскі.
В. кулямётам рады ворага.
|| незак. выко́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. выко́шванне, -я, н.
|| прым. выкасны́, -а́я, -о́е (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Раза́чка ’боль у жываце’ (Сцяшк., Янк. 2, Янк. 3.), ’ліха, халера’ (Нар. словатв.), раза́нка ’дызентэрыя’ (Інстр. 2). Аддзеяслоўныя ўварэнні, як гара́чка ад гарэ́ць, гуля́нка ад гуля́ць, ад рэ́заць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спрут ‘гібель’: на спруты ‘на чорта’ (беласт., Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 57), спру́та ‘смерць; халера’ (Сцяц. Сл.), ‘пагібель’ (кам., ЖНС). Адваротны дэрыват ад спруці́цца ‘памерці’ (ТС), ‘стаць пруткім’ (Стан.). Гл. прут, апруцянець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)