утаймава́цца, -му́юся, -му́ешся, -му́ецца; -му́йся; зак.
1. Уціхамірыцца, супакоіцца (пра чалавека); стаць паслухмяным, падпарадкавацца волі чалавека (пра жывёл).
Вясёлая публіка нарэшце ўтаймавалася.
Звер утаймаваўся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зменшыцца або суняцца (пра боль і пад.), заглушыцца (пра якое-н. пачуццё); прыйсці ў нерухомы стан.
Боль утаймаваўся.
Хваляванне ўтаймавалася.
|| незак. утаймо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утаймава́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
утайму́юся |
утайму́емся |
| 2-я ас. |
утайму́ешся |
утайму́ецеся |
| 3-я ас. |
утайму́ецца |
утайму́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
утаймава́ўся |
утаймава́ліся |
| ж. |
утаймава́лася |
| н. |
утаймава́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
утайму́йся |
утайму́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
утаймава́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
утаймава́цца сов. успоко́иться; укроти́ться; утихоми́риться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
утаймава́цца, ‑муюся, ‑муешся, ‑муецца; зак.
1. Уціхамірыцца, супакоіцца (пра чалавека). Пачалі будаваць дарогу праз балота. Старыя працівіліся, але моладзь не ўтаймавалася, пакуль не ўзяла верх... Чарот. Стыпендыю [студэнты] атрымалі, праз дзень-два паедуць на бульбу, так што ёсць усе падставы павесяліцца. Толькі пад раніцу ўтаймуецца інтэрнат. Навуменка. // Стаць паслухмяным, падпарадкавацца волі чалавека (пра жывёл). Вінавата апусціўшы хвост, Кудлік трохі ўтаймаваўся, але ненадоўга. Рылько.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зменшыцца, суцішыцца або суняцца (пра боль і пад.). — Дарагі браце Сцяпане! Пойдзем да мяне, паляжыш, адпачнеш, боль утаймуецца... Дубоўка. [Алімпа] думала, што гэта яшчэ не роды, а проста забалеў жывот і калі яна будзе рухацца, дык боль утаймуецца. Сабаленка. // Заглушыцца, прыглушыцца (пра якое‑н. пачуццё, хваляванне і пад.). Калі агульная ўзрушанасць і захапленне, нарэшце, утаймаваліся, я пайшоў да Сені. Шамякін. — А чаго я цябе не бачыў да гэтага дня? — спытаў Пятро Ізобаў свайго даўняга сябра, калі радасць нечаканай сустрэчы крыху ўтаймавалася. Савіцкі. // Прыйсці ў нерухомы стан, стаць спакойным. На трэці дзень Утаймаваўся акіян. І хвалі, Прыкмеціўшы бязлюдны астравок, Як трэску, лодку іхнюю прыгналі І выплеснулі ціха на пясок. Куляшоў. Я Чорнае мора зялёным назваў бы, Калі ўтаймуецца бура і шторм. Грахоўскі. Пад раніцу завіруха трохі ўтаймавалася. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укроти́ться прям., перен. утаймава́цца; уціхамі́рыцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смири́ться уціхамі́рыцца, утаймава́цца, скары́цца, стаць пако́рлівым.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атаймава́цца, ‑муюся, ‑муешся, ‑муецца; зак.
Аціхнуць, супакоіцца; тое, што і утаймавацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уціхамі́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.
1. Супакоіцца, суняцца; аслабець (пра сілу праяўлення чаго-н.).
Крыкун уціхамірыўся.
Мора ўціхамірылася.
2. Стаць паслухмяным, пакорным, утаймавацца.
Раз’юшаны звер уціхамірыўся.
|| незак. уціхамі́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утаймо́ўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да утаймавацца.
2. Зал. да утаймоўваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
угамава́цца, ‑муюся, ‑муешся, ‑муецца; зак.
Абл.
1. Уціхамірыцца, супакоіцца. Пісар Васількевіч, як заўважыў Лабановіч, угамаваўся і паспакайнеў. Колас. Ціха ўсё наўкола. Угамавалася станцыя. Нават аматараў вечаровага шпацыру .. і то не відаць. Шынклер.
2. Утаймавацца, перастаць што‑н. рабіць. [Цётка:] На тым тыдні насілі ў Дараўку яйкі, масла і воўну... Яны ж [белапалякі] усё бяруць. Я не ведаю, калі яны ўгамуюцца... Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)