ускі́нуць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ускі́ну |
ускі́нем |
| 2-я ас. |
ускі́неш |
ускі́неце |
| 3-я ас. |
ускі́не |
ускі́нуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ускі́нуў |
ускі́нулі |
| ж. |
ускі́нула |
| н. |
ускі́нула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ускі́нь |
ускі́ньце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ускі́нуўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ускі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак., што.
1. Рэзка ўзняць уверх.
У. сцяг над калонай.
У. галаву.
У. вочы на каго-н. (хутка глянуць).
2. на што. Падняўшы ўверх, кінуць.
У. граблі на воз.
У. рукзак на плячо.
3. на што. Надзець, накінуць на сябе (разм.).
У. хустку на плечы.
|| незак. ускіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і ускі́дваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ускі́нуць сов.
1. (вверх) подбро́сить, подки́нуть, вски́нуть;
у. ша́пку — подбро́сить (подки́нуть, вски́нуть) ша́пку;
2. (на что-л.) забро́сить, заки́нуть, взбро́сить, вски́нуть; бро́сить, ки́нуть;
у. мяч на страху́ — забро́сить (заки́нуть) мяч на кры́шу;
у. рукза́к на плячо́ — вски́нуть (забро́сить) рюкза́к на плечо́;
у. мяшо́к на са́ні — бро́сить мешо́к на са́ни;
3. (об одежде) набро́сить, наки́нуть;
у. на пле́чы ху́стку — набро́сить (наки́нуть) на пле́чи плато́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ускі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. што. Рэзка ўзняць, падняць што‑н. уверх. Ускінуць сцяг над калонай дэманстрантаў. □ Сяржант ускінуў угару карабін, у момант прыцэліўся і стрэліў. Чорны. Музыкі раптам ускінулі ўгару трубы і.. грымнулі вальс. Дайліда. // і чым. Зрабіць рэзкі рух уверх якой‑н. часткай цела. Ускінуць галаву. □ — Вон! — пачуўся раптам стогн. Зубр сярдзіта ўскінуў рогі. Вітка. — Што ж я буду гаварыць? — ускінула тонкія бровы дзяўчына і зачырванелася. — Бачыце, я ж занятая... Кухараў. У адзін момант ускінуў.. [Сяргей Карага] плячыма і перавярнуўся тварам да свайго смяртэльнага ворага, стараючыся вызваліць рукі. Колас.
2. каго-што. Кідаючы, ускласці, навесіць, начапіць на што‑н. Ускінуць граблі на воз. Ускінуць рукзак на плячо. Ускінуць плашч на руку. □ Цяля хуценька ўскінулі на воз, прыкрылі саломай — і на ферму. Дуброўскі.
3. што. Накінуць паверх чаго‑н., укрываючы, закрываючы каго‑, што‑н. [Ратушняк] ляжаў пад пасцілкамі, наверх яму яшчэ ўскінулі суконную старую вялікую бурку. Пташнікаў.
4. што. Разм. Надзець, накінуць на сябе што‑н. (звычайна на скорую руку). Стары Ермаліцкі насунуў шапку задам наперад, ускінуў на плечы кажушок і пабег у стайню. Грахоўскі. Лена надзела новую сукенку, на галаву ўскінула блакітную, з вялікімі жоўтымі ружамі касынку, завязаўшы ражкі каля шыі. Ваданосаў.
•••
Ускінуць вочы (позірк) — хутка глянуць уверх або на каго‑н. Уолтэр здзіўлена ўскінуў вочы на генерала. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ус..., прыстаўка (гл. уз...).
Ужыв. замест «уз...» перад глухімі зычнымі, напр.: ускінуць, уссесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўскіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і паўскі́дваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
Ускінуць усё, многае.
П. каменне на падводу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ускі́дваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да ускінуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускі́нуты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад ускінуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускіда́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. ускіда́ць — ускінуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускі́дванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. ускідваць — ускінуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)