тата́рскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да татараў, які належыць, уласцівы ім. Татарская мова. Татарскія песні. Татарская культура.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тата́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. тата́рскі тата́рская тата́рскае тата́рскія
Р. тата́рскага тата́рскай
тата́рскае		 тата́рскага тата́рскіх
Д. тата́рскаму тата́рскай тата́рскаму тата́рскім
В. тата́рскі (неадуш.)
тата́рскага (адуш.)		 тата́рскую тата́рскае тата́рскія (неадуш.)
тата́рскіх (адуш.)
Т. тата́рскім тата́рскай
тата́рскаю		 тата́рскім тата́рскімі
М. тата́рскім тата́рскай тата́рскім тата́рскіх

Крыніцы: piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

кры́мска-тата́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. кры́мска-тата́рскі кры́мска-тата́рская кры́мска-тата́рскае кры́мска-тата́рскія
Р. кры́мска-тата́рскага кры́мска-тата́рскай
кры́мска-тата́рскае		 кры́мска-тата́рскага кры́мска-тата́рскіх
Д. кры́мска-тата́рскаму кры́мска-тата́рскай кры́мска-тата́рскаму кры́мска-тата́рскім
В. кры́мска-тата́рскі (неадуш.)
кры́мска-тата́рскага (адуш.)		 кры́мска-тата́рскую кры́мска-тата́рскае кры́мска-тата́рскія (неадуш.)
кры́мска-тата́рскіх (адуш.)
Т. кры́мска-тата́рскім кры́мска-тата́рскай
кры́мска-тата́рскаю		 кры́мска-тата́рскім кры́мска-тата́рскімі
М. кры́мска-тата́рскім кры́мска-тата́рскай кры́мска-тата́рскім кры́мска-тата́рскіх

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

манго́ла-тата́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. манго́ла-тата́рскі манго́ла-тата́рская манго́ла-тата́рскае манго́ла-тата́рскія
Р. манго́ла-тата́рскага манго́ла-тата́рскай
манго́ла-тата́рскае		 манго́ла-тата́рскага манго́ла-тата́рскіх
Д. манго́ла-тата́рскаму манго́ла-тата́рскай манго́ла-тата́рскаму манго́ла-тата́рскім
В. манго́ла-тата́рскі (неадуш.)
манго́ла-тата́рскага (адуш.)		 манго́ла-тата́рскую манго́ла-тата́рскае манго́ла-тата́рскія (неадуш.)
манго́ла-тата́рскіх (адуш.)
Т. манго́ла-тата́рскім манго́ла-тата́рскай
манго́ла-тата́рскаю		 манго́ла-тата́рскім манго́ла-тата́рскімі
М. манго́ла-тата́рскім манго́ла-тата́рскай манго́ла-тата́рскім манго́ла-тата́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цю́рка-тата́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цю́рка-тата́рскі цю́рка-тата́рская цю́рка-тата́рскае цю́рка-тата́рскія
Р. цю́рка-тата́рскага цю́рка-тата́рскай
цю́рка-тата́рскае		 цю́рка-тата́рскага цю́рка-тата́рскіх
Д. цю́рка-тата́рскаму цю́рка-тата́рскай цю́рка-тата́рскаму цю́рка-тата́рскім
В. цю́рка-тата́рскі (неадуш.)
цю́рка-тата́рскага (адуш.)		 цю́рка-тата́рскую цю́рка-тата́рскае цю́рка-тата́рскія (неадуш.)
цю́рка-тата́рскіх (адуш.)
Т. цю́рка-тата́рскім цю́рка-тата́рскай
цю́рка-тата́рскаю		 цю́рка-тата́рскім цю́рка-тата́рскімі
М. цю́рка-тата́рскім цю́рка-тата́рскай цю́рка-тата́рскім цю́рка-тата́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Бай ’багацей’. Рус., укр. бай. Запазычанне з цюрк. моў (bai ’багаты’). Гл. Фасмер, 1, 106. Шанскі (1, Б, 11) лічыць, што крыніцай запазычання была татарская мова. Параўн. яшчэ Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 18.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маджа́ры ’доўгі, цяжкі воз з шырокімі драбінамі, які выкарыстоўваюць для перавозкі сена і снапоў’ (бых., Рам. 8), мажа́ры ’тс’ (ТСБМ, Інстр. I, Малч., Мат. Гом., Бяльк.), мыжа́ра (Бяльк.), мажа́рка ’сані з маленькімі драбінкамі’ (Бяльк.), ма́жа ’кош у возе, санях’ (Маш., Пятк.), ’скрыня для перавозкі чагосьці дробнага, сыпкага’ (нараўл., Мат. Гом.), ма́жы ’воз для перавозкі сена, снапоў’ (Касп.; барыс., Шатал.; круп., Нар. сл.). Укр. ма́жа ’чумацкі воз’, мажа́ра ’вялікі воз’, польск. устар. maża ’чумацкі воз’ (з укр. мовы), рус. крымск. маджа́ра, мажа́ра, можа́ра ’вялікая татарская арба’, драбіны’. Паходзіць з крым.-тат. madžar драбіны’, калмыцк. madžar tergn̥ ’вялікая калымага’ (Радлаў, 4, 2050; Рамстэд, KWb, 253), якое Мункачы (KSz 6, 205) выводзіць з назвы венграў — magyar ’мадзьяр’ (Фасмер, 2, 557).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Арба́ 1 (БРС). Рус. арба́, араба́, укр. гарба́, рэдка арба́ ’павозка’, араба́, гараба́ ’цыганскі, малдаўскі ці татарскі воз’, польск. arba, чэш. arba (экзатызмы). Заходнеславянскія формы запазычаны праз рускую мову. Крыніца рускага слова, напэўна, татарская (Дзмітрыеў, Строй, 521); экзатычнае значэнне ўказвае на крымска-татарскую і азербайджанскую магчымыя крыніцы запазычання слова. Параўн. Фасмер, 1, 83; Шанскі, 1, А, 135. Гараеў, 5, слушна звярнуў увагу і на наяўнасць слова не толькі ў цюркскіх, але і ў іншых каўказскіх мовах, напрыклад у асецінкай, што садзейнічала пранікненню слова ў рускую мову. Бел. арба мае цюркскую крыніцу, але не без падстаў Крукоўскі (Уплыў, 74) адзначаў ролю рускай мовы ў перадачы слова да беларускай.

А́рба 2 ’старажытнай прылада’ (Касп.). Параўн. арфа 2 ’веялка’ (гл.). Субстытуцыя б — ф цераз п (арпа); нельга выключыць, што бел. арба < літ. дыял. árba ’арфа (веялка)’ (LKŽ), хаця літоўская форма зарэгістравана на паўночным захадзе.

Арба́ 3. Назоўнік ад дзеяслова араць (з суф. -ба).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)