Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
таргану́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
таргану́ |
тарганё́м |
| 2-я ас. |
таргане́ш |
тарганяце́ |
| 3-я ас. |
таргане́ |
таргану́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
таргану́ў |
таргану́лі |
| ж. |
таргану́ла |
| н. |
таргану́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
таргані́ |
таргані́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
таргану́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
таргану́ць сов. (резким движением потянуть) дёрнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
таргану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1. каго-што. Рэзкім рухам пацягнуць за што‑н., штурхануць. Машыніст Андрэй Беражкоў таргануў за прывод сігнала, пасунуў рэгулятар назад і ўключыў тармазы. Васілёнак. Старэйшы з хлопчыкаў, якога звалі Валерый і які сядзеў цяпер побач з Зінай, таргануў яе за руку і нешта ёй сказаў паціху. Кавалёў. — Не спі ты, дурань! — крыкнуў бацька і балюча таргануў: — Ці замерзнуць хочаш? Гарэцкі. / у безас. ужыв. Пры слове конь Сяргея неяк тарганула. Нікановіч.
2. чым. Рабіць рэзкі рух якой‑н. часткай цела. [Марына:] — А зямля?.. Ты ж цэлую граду адхапіў?.. Платон у адказ насмешліва таргануў плячом: чаго ад яго хоча гэтая баба? — і прысеў прымераць цвікі — ці добра яны будуць. Ракітны. / Пра рэзкі неадвольны рух. Лінкевіч усхваляваўся, заморгаў вачыма, таргануў шчакой. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Таргану́ць ’рэзкім рухам пацягнуць, штурхануць’, ’зрабіць рэзкі неадвольны рух’ (ТСБМ), ’рушыць з месца’ (шальч., Сл. ПЗБ). Аднакратны дзеяслоў ад торгаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
то́ргаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго-што. Цягнуць, тузаць рэзкімі рухамі, рыўкамі.
Т. вяроўку.
2. Дрыжаць, рабіць сутаргавыя рухі.
Шчака торгае.
3. што і без дап. Балець праз аднолькавыя прамежкі часу, тузаць (звычайна пры ўтварэнні нарываў).
Палец торгае.
4. што. Рэзкім рухам кранаць, зрушваць з месца.
Паравоз торгае вагоны.
5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Прыводзіць у рух паплавок, кляваць, торкаць (пра рыбу).
|| аднакр. таргану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1, 2, 4 і 5 знач.) і то́ргнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
|| наз. то́рганне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пато́ргаць, -аю, -аеш, -ае; зак.
Таргануць некалькі разоў.
П. за дзверы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзё́рнуць
‘тузануць, таргануць каго-небудзь, што-небудзь і без прамога дапаўнення; хапіць, кульнуць што-небудзь і без прамога дапаўнення (пра спіртное)’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дзё́рну |
дзё́рнем |
| 2-я ас. |
дзё́рнеш |
дзё́рнеце |
| 3-я ас. |
дзё́рне |
дзё́рнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дзё́рнуў |
дзё́рнулі |
| ж. |
дзё́рнула |
| н. |
дзё́рнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
дзё́рні |
дзё́рніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
дзё́рнуўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пато́ргаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Таргануць некалькі разоў. Паторгаў [Сяргей] за дзверы — яны былі зашчэплены, нясмела пастукаў. М. Стральцоў. Селянін паторгаў лейцамі, адкормлены буланы конь важна патрухаў. Новікаў. Нехта заварушыўся, паторгаў нагамі і сціх. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То́ргнуць ’хутка пабегчы’ (Ян.). Фармальна суадносіцца з торгаць 1 (гл.), параўн. таргануць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)