судьба́ ж., в разн. знач. лёс, род. лёсу м., мн. нет; (участь) до́ля, -лі ж.;
счастли́вая судьба́ шчаслі́вы лёс (шчаслі́вая до́ля);
ду́мать о су́дьбах госуда́рства ду́маць пра лёс дзяржа́вы;
◊
не судьба́ не су́джана;
каки́ми судьба́ми? які́м чы́нам?;
во́лею су́деб па во́лі лёсу;
на произво́л судьбы́ на во́лю лёсу;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наканава́нне ср., разг. предопределе́ние, судьба́ ж., урок м., предначерта́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
предназна́чить сов. прызна́чыць; (судить) судзі́ць;
судьба́ предназна́чила лёс судзі́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абсудо́біцца ’урабіцца, запэцкацца’ (Хрэст. дыял.), параўн. рус. судобіть ’меціць, прызначаць’ да судьба, гл. Трубачоў, Дополн., 3, 796. Семантычна няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Судзьба́ ’доля, лёс’ (Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС): sudźba bóża ’прадвызначэнне’ (Федар. 4), судзьба́ — працэсуальны назоўнік ад дзеяслова судзіць (слуц., Жыв. НС), ст.-бел. судба ’тс’: судбы судеи (Альтбаўэр). Параўн. старое ўкр. судьба́ ’доля’, рус. судьба́ ’лёс’, чэш. sudba ’прадвызначэнне, доля’, славен. sódba ’прысуд; меркаванне, думка’, старое ’лёс’, серб.-харв. судба ’тс’, балг. съдба́ ’тс’, макед. судба ’доля, лёс’, ст.-слав. сѫдьба ’прысуд; права, закон; рашэнне, пастанова’. Прасл. *sǫdьba — абстрактны назоўнік ад *sǫditi, гл. судзіць (Шустар-Шэўц, 1376; Скок, 3, 356; Бязлай, 3, 283). Існуе меркаванне, што гэта самастойныя ўтварэнні ў асобных славянскіх мовах, а значэнне ’лёс’ распаўсюдзілася пад уплывам рускай мовы. параўн. Махэк₂, 568; Русек, Этимология–2000–2002, 50.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
предназначе́ние ср.
1. прызначэ́нне, -ння ср.;
2. (судьба) уст. лёс, род. лёсу м., до́ля, род. до́лі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раз’ядна́ць сов.
1. разъедини́ть;
р. правады́ — разъедини́ть провода́;
2. разъедини́ть, разлучи́ть, разобщи́ть;
лёс ~на́ў іх — судьба́ разъедини́ла (разлучи́ла) их
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Несудо́бны ’нязручны’ (Куч.), хутчэй ’несвоечасовы, непажаданы’, параўн.: От уплюнуўса дождзь несудобны, ідзе да ідзе (там жа), ’надта вялікі, страшны’: Вецер несудобны дуне, круціць, бурыць! (ТС), параўн. рус. несудобный ’нязручны’, Відаць, да даба ’час; пара’; іншая думка адносна рус. судобить, судобь (ад судьба), гл. Трубачоў у Фасмера, 3, 796. Не выключаецца таксама ўплыў з боку несудо́мны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лёс I (род. лёсу) м.
1. (стечение обстоятельств) судьба́ ж.; рок;
л. звёў іх зноў — судьба́ свела́ их сно́ва;
2. (условия дальнейшего существования) судьба́ ж.;
ду́маць аб лёсе дзяржа́вы — ду́мать о судьбе́ госуда́рства;
лёсы наро́даў — су́дьбы наро́дов;
3. (положение в жизни) до́ля ж.; судьба́ ж., судьби́на ж., у́часть ж., уде́л; жре́бий; предназначе́ние ср., предопределе́ние ср.;
◊ на во́лю лёсу — на во́лю ро́ка; на произво́л судьбы́;
па во́лі лёсу — во́лею су́деб;
іро́нія лёсу — иро́ния судьбы́;
выпрабо́ўваць л. — искуша́ть судьбу́;
гаспада́р свайго́ лёсу — хозя́ин сво́ей судьбы́;
вы́рашыць л. — (чый) реши́ть судьбу́ (чью);
выбра́ннік лёсу — избра́нник судьбы́
лёс II (род. лёсу) м., геол. лёсс
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
провиде́ние ср., рел. вышэ́йшая (бо́ская) во́ля, вышэ́йшая (бо́ская) сі́ла; (предопределение) наканава́нне, -ння ср.; наканава́насць, -ці ж.; (судьба) лёс, род. лёсу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)