страпяну́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
страпяну́ся |
страпянё́мся |
| 2-я ас. |
страпяне́шся |
страпеняце́ся |
| 3-я ас. |
страпяне́цца |
страпяну́цца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
страпяну́ўся |
страпяну́ліся |
| ж. |
страпяну́лася |
| н. |
страпяну́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
страпяні́ся |
страпяні́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
страпяну́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
страпяну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Страсянуцца, мімаволі ўздрыгнуць ад страху, узрушэння і пад.
С. ад нечаканасці.
Стаіць і не страпянецца (не зварухнецца). Сэрца страпянулася (пачало біцца мацней).
2. Хуткім рухам цела абтрэсціся (разм.).
Сабака страпянуўся ад вады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
страпяну́цца сов.
1. встрепену́ться; вздро́гнуть; трепыхну́ться;
2. разг. тряхну́ться, встряхну́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
страпяну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
1. Мімаволі ўздрыгнуць, страсянуцца (ад страху, узрушэння і пад.); выйсці са стану нерухомасці, знямення. Нешта было шаснула, калі я нагнуўся ды глядзеў у чорную яму. Я страпянуўся, узняў галаву, .. — Юзіка не было відаць. Баранавых. Толькі тады страпянуўся, як рука лягла мне на плячо і я пачуў басавіты, немалады ўжо голас. Сабаленка. — Горш няма, як ляжаць у засадзе ў такі холад... — ціха сказаў Алег камандзіру ўзвода і страпянуўся: з дарогі далятаў гул машын. «Маладосць». Раптам [дзед Агей] сам страпянуўся ўвесь: — Сынку, лаві! Вуду лаві! Вунь на бервяне паплыла. Крапіва. // Схамянуцца, успомніўшы што‑н. важнае, істотнае. — Слухайце, — страпянуўся Міша. — дагаварыліся мы, і я ледзь не забыўся. Вы [лейтэнант] вось сказалі, што вы гэта не вы, а мой старэйшы брат Іван. Яно б добра было, толькі ж уся вёска ведае, што адзін у мяне брат — Юрка. І не старэйшы, а малодшы. Курто. // Зварухнуцца, уздрыгнуць. Пальцы натыкаюцца на мяккую поўсць .. Націскаю — не страпянуўся, значыць, мёртвы. Жычка. Уздрыгнулі шырокія бровы, Страпянуліся вейкі — крозы. Зазвінелі буйныя слёзы. Глебка. / у перан. ужыв. Страпянуўся лес. Пытае: — У каго бяда якая? Калачынскі. // Забіцца мацней, часцей (пра сэрца). З дзвярэй дыхнула цёплым малаком і салёнымі агуркамі .. Сэрца страпянулася і балюча сціснулася. Дома! Асіпенка. І як страпянулася яго сэрца, калі ў першых радах .. [Джыавані] заўважыў сваю маці. Лынькоў.
2. Разм. Хуткім рухам цела страсянуцца, абтрэсціся. Калі я [Варташэвіч] наблізіўся, кот раптам страпянуўся і так хутка скочыў у кусты, нібы ў паветры хто правёў белую рысачку. Карпюк. Хлапчук ледзь не наступіў на .. [птушку] нагою. Жаваранак страпянуўся і ўзняўся ўгору. Пальчэўскі. Акуньчык спрытна страпянуўся. Колас.
3. перан. Пачаць актыўна дзейнічаць, праявіць сябе. Паны яшчэ страпянуцца. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трепыхну́ться страпяну́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
встрепыхну́ться сов., разг. страпяну́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
встрепену́ться сов. страпяну́цца; (спохватиться) схамяну́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
встряхну́ться
1. атрэ́сціся, страсяну́цца; страпяну́цца;
2. перен. (оживиться, ободриться) разварушы́цца, страпяну́цца, падбадзёрыцца; (развлечься) разве́яцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
затрапята́цца, ‑пячуся, ‑печашся, ‑пачацца; зак.
Пачаць трапятацца. // Страпянуцца некалькі разоў запар. Нешта зашоргалася, затрапяталася, а потым ураз трывожна піснула. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
страсяну́цца, -сяну́ся, -сяне́шся, -сяне́цца; -сянёмся, -сеняце́ся, -сяну́цца; -сяні́ся; зак.
1. Здрыгнуцца, задрыжаць (ад моцных удараў, выбухаў).
Лісце на дрэвах страсянулася ад выбуху.
2. Скалануцца, уздрыгнуць ад страху, узрушэння і пад.
Дзіця страсянулася ад спалоху.
3. Страпянуцца, устаючы, выпростваючыся, абтрасаючыся і пад.
Сабака страсянуўся, вылезшы з будкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)