спи́ца ж.

1. (для вязания) пруто́к, -тка́ м.;

2. (колеса) спі́ца, -цы ж.;

◊

после́дняя спи́ца в колесни́це погов. апо́шняя спі́ца ў калясні́цы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спі́ца ж., в разн. знач. спи́ца;

уста́віць ~цу ў ко́ла — вста́вить спи́цу в колесо́;

вяза́льная с. — вяза́льная спи́ца;

◊ апо́шняя с. ў калясні́цы — после́дняя спи́ца в колесни́це

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́дплетка ж., обл. спи́ца (для подплетания лаптей)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спіча́к, -ка́ м.

1. спи́ца ж.;

2. шип;

3. архит. шпиль, шпиц

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калясні́ца ж., уст. колесни́ца;

◊ апо́шняя спі́ца ў ~цы — погов. после́дняя спи́ца в колесни́це

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пруто́к, -тка́ м.

1. (для вязанья) пруто́к, спи́ца ж., игла́ ж.;

2. (уменьш. к прут) пру́тик

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Прыспі́чыць ’абавязкова спатрэбіцца; вельмі захацецца’ (ТСБМ; мядз., Сл. ПЗБ), ’прыспешыць, давесці да мяжы’ (Др.-Падб.). Рус. приспи́чить ’абавязкова спатрэбіцца, вельмі захацецца’, укр. приспі́чити ’тс’. Паводле Праабражэнскага (2, 126), ад спица, *спичитъ ’калоць’. Гл. яшчэ Фасмер, 3, 366; ЕСУМ, 4, 577 (украінскае слова лічыцца запазычаннем з рускай). Гл. спіца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Спі́ца ‘адзін з драўляных або металічных стрыжняў, які злучае калодку кола з вобадам’ (ТСБМ, Бяльк., Маш., Маслен., Дэмб. 2, Пятк. 2, Сл. ПЗБ, ТС), ‘стрыжань’ (ТСБМ), ‘шыла для пляцення лапцей’ (ТСБМ, Бяльк., ЛА, 4, Сл. ПЗБ), ‘стрэмка’, ‘драўляны цвік, якім змацоўваюць бярвенні’, ‘калок, які забіваюць у хвою пад борць; спічак, на якім трымаецца ў вуллі вашчына і пад.’ (ТС). Укр. спи́ця, шпи́ця, рус. спи́ца, ст.-рус. стъпица ‘ткацкі чаўнок; кол’, стьпи́ца, польск. szpica, śpica, в.-луж. stpica, stwica, чэш. špice, н.-луж. špica, ст.-чэш. stpica, славац. spica, серб.-харв. спи̏ца, славен. špíca ‘спічак, стрыжань’. Прасл. дыял. *stъpica ‘тонкі кавалак дрэва’, ‘спіца ў коле’ роднаснае лат. stups, stupe ‘памяло’, stupas ‘пух; дробныя галінкі’, ст.-інд. stupes ‘чуб’, грэч. στοπός ‘палка, ручка, сцябло’; праславянскі дыялектызм набліжаюць да літ. stìpinas ‘спіца’, мн. л. stipinaĩ ‘падпоркі ў саней’, stiprùs ‘моцны, здаровы’, лат. stiprs ‘тс’, с.-в.-ням. stīf ‘жорсткі; прамы’. Гл. Траўтман, 287; Махэк₂, 621; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1108; Фасмер, 3, 735; Шустар-Шэўц, 1362. Параўнанне ці вывядзенне з ням. Spitze ‘вастрыё’ (Міклашыч, 317; Карскі, Белорусы, 157) або з ням. spitz ‘востраканцовы’ (Праабражэнскі, 2, 365) Фасмер (тамсама) лічыць беспадстаўным; гл. таксама Скок, 3, 310; Бязлай, 4, 98–99. Сяткоўскі (Басай-Сяткоўскі, Słownik, 330) дапускае змяшэнне *stъpica ‘спіца ў калясе’, ‘калок’ з запазычаннем з нямецкай. Сюды ж спі́цка ‘касцяное шыла для падплятання лапцей’ (Касп., ЛА, 4), спіца́к ‘тс’ (ЛА, 4), ‘малаток для драблення камянёў’ (Скарбы).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

после́дний в разн. знач. апо́шні;

после́дняя инста́нция апо́шняя інста́нцыя;

за после́днее вре́мя за апо́шні час;

после́дний сорт апо́шні сорт (гату́нак);

◊

игра́ть не после́днюю роль ады́грываць не апо́шнюю ро́лю;

э́то после́днее де́ло гэ́та апо́шняя спра́ва;

са́мый после́дний челове́к са́мы апо́шні чалаве́к;

после́дние времена́ (наста́ли) апо́шні час (наста́ў);

после́дний крик мо́ды апо́шні крык мо́ды;

после́днее прости́ сказа́ть апо́шняе дару́й сказа́ць;

после́дний путь апо́шні шлях;

после́дняя спи́ца в колесни́це апо́шняя спі́ца ў калясні́цы;

до после́днего да апо́шняга;

до после́дней возмо́жности да апо́шняй магчы́масці;

до после́днего дыха́ния да апо́шняга дыха́ння;

до после́дней ка́пли кро́ви да апо́шняй кро́плі крыві́;

до после́дней ни́тки да апо́шняй ні́ткі;

испусти́ть после́дний вздох скана́ць;

спать (засну́ть, усну́ть) после́дним сном спаць (засну́ць) апо́шнім сном.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

апо́шні в разн. знач. после́дний;

~няя інста́нцыя — после́дняя инста́нция;

за а. час — за после́днее вре́мя;

а. ў чарзе́ — после́дний в о́череди;

а. тэ́рмін — после́дний срок;

◊ ады́грываць не ~нюю ро́лю — игра́ть не после́днюю роль;

а. з магіка́н — после́дний из могика́н;

~няе сло́ва — (чаго) после́днее сло́во (чего);

~няя гадзі́на — после́дний час;

да ~няй кро́плі (ка́плі) крыві́ — до после́дней ка́пли кро́ви;

да (~няй) ні́ткі — до (после́дней) ни́тки;

з ~ніх сіл — из после́дних сил;

да ~няй ступе́ні — до после́дней сте́пени;

~няя во́ля — после́дняя во́ля;

са́мы а. чалаве́к — са́мый после́дний челове́к;

а. час (наста́ў) — после́дние времена́ (наста́ли);

а. крык мо́ды — после́дний крик мо́ды;

а. шлях — после́дний путь;

~няя спі́ца ў калясні́цы — после́дняя спи́ца в колесни́це;

да ~няга — до после́днего;

адда́ць а. доўг — отда́ть после́дний долг;

спаць (засну́ць) ~нім сном — спать (засну́ть, усну́ть) после́дним сном;

да ~няга дыха́ння — до после́днего вздо́ха;

а. гра́дус — из рук вон пло́хо, после́дняя сте́пень; после́днее де́ло;

пе́ршы і а. раз — пе́рвый и после́дний раз

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)