смяро́тны, -ая, -ае.
1. Які жыве не вечна, якога чакае смерць.
Усе людзі смяротныя.
2. Які выклікае смерць.
Смяротная доза яду.
3. Тое, што і смертны (у 3 знач.).
С. прысуд.
Смяротная кара.
4. перан. Крайні ў сваім праяўленні, вельмі моцны.
Смяротная нуда.
|| наз. смяро́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расстрэ́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. расстраляць.
2. Смяротная кара, якая чыніцца выстралам з агнястрэльнай зброі.
Прысудзіць да расстрэлу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
смерте́льный
1. смяро́тны;
смерте́льная ра́на смяро́тная ра́на;
2. перен. смяро́тны, страшэ́нны;
смерте́льная не́нависть смяро́тная (страшэ́нная) няна́вісць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смяро́тны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
смяро́тны |
смяро́тная |
смяро́тнае |
смяро́тныя |
| Р. |
смяро́тнага |
смяро́тнай
смяро́тнае |
смяро́тнага |
смяро́тных |
| Д. |
смяро́тнаму |
смяро́тнай |
смяро́тнаму |
смяро́тным |
| В. |
смяро́тны (неадуш.)
смяро́тнага (адуш.) |
смяро́тную |
смяро́тнае |
смяро́тныя (неадуш.)
смяро́тных (адуш.) |
| Т. |
смяро́тным |
смяро́тнай
смяро́тнаю |
смяро́тным |
смяро́тнымі |
| М. |
смяро́тным |
смяро́тнай |
смяро́тным |
смяро́тных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
смяро́тны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
смяро́тны |
смяро́тная |
смяро́тнае |
смяро́тныя |
| Р. |
смяро́тнага |
смяро́тнай
смяро́тнае |
смяро́тнага |
смяро́тных |
| Д. |
смяро́тнаму |
смяро́тнай |
смяро́тнаму |
смяро́тным |
| В. |
смяро́тны (неадуш.)
смяро́тнага (адуш.) |
смяро́тную |
смяро́тнае |
смяро́тныя (неадуш.)
смяро́тных (адуш.) |
| Т. |
смяро́тным |
смяро́тнай
смяро́тнаю |
смяро́тным |
смяро́тнымі |
| М. |
смяро́тным |
смяро́тнай |
смяро́тным |
смяро́тных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
смяро́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Вынікам якога з’яўляецца смерць, які прыводзіць да смерці. Смяротная доза яду. Смяротная хвароба. // Які служыць прыкметай памірання, звязаны са смерцю. Таптаў [Казімір] люта, злосна, наколькі хапала сілы, а потым, схапіўшыся за сэрца, у смяротнай бледнасці апусціўся на падлогу. Пестрак.
2. Тое, што і смертны (у 2 знач.). — Бедны я чалавек. Хто пазбавіць мяне майго смяротнага цела? — спытаў .. [прэсвітэр] так шчыра, што Каця паверыла яму. Гаўрылкін.
3. Тое, што і смертны (у 3 знач.). Смяротная небяспека. Смяротны прыгавор. □ Не знала яна [любая], што з-пад Любеч Ужо не напішаш ты ёй. Што ты са смяротнаю ранай Ідзеш у бяссмерце, баец. Прыходзька. Паэт [М. Танк] заклікаў народ да смяротнага змагання з ворагам, вудзіў у народзе палымяную нянавісць да фашысцкіх захопнікаў. Клімковіч.
4. перан. Крайні ў сваім праяўленні; вельмі моцны, люты, бязлітасны. Смяротны жах. Смяротны вораг. □ Смяротная стома скавала цела... Мележ. [Базыль:] — Няхай жыве наш дух здаровы, Далоў, смяротная нуда! А. Александровіч.
•••
Смяротная гадзіна гл. гадзіна.
Смяротны грэх — тое, што і смяртэльны грэх (гл. грэх).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расстрэ́л, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. расстраляць. // Смяротная кара, якая чыніцца выстралам з агнястрэльнай зброі. Прысудзіць да расстрэлу. □ На золаку, раненька-рана, Расу абабілі варожыя боты... Вялі на расстрэл партызана. Свірка.
2. Спец. Пашкоджанне канала ствала агнястрэльнай зброі (ад працяглай, частай стральбы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Страце́нне ‘смяротная кара’, ‘адсячэнне (галавы)’ (Нас., Гарэц.), страцэ́ня, страцэнё ‘знішчэнне’ (Сл. ПЗБ), страце́не ‘страта’ (Нар. Гом.), стра́ціць ‘загубіць, знішчыць, пазбавіць жыцця’ (Нас., ТСБМ, Нар. Гом., Сержп. Прымхі, Сл. ПЗБ, Некр. і Байк.). У спецыфічным значэнні ‘пазбаўленне жыцця’, хутчэй за ўсё, з польск. stracenie ‘пакаранне смерцю’, stracić ‘пакараць смерцю’, што развілося на падставе значэння ‘згубіць, загубіць’, тыповага для стра́ціць, што да тра́ціць (гл.), параўн. страта ‘згуба’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сме́ртный
1. (подверженный смерти) сме́ртны;
челове́к сме́ртен чалаве́к сме́ртны;
2. сущ. сме́ртны, -нага м.;
просто́й сме́ртный про́сты сме́ртны;
3. (относящийся к смерти) смяро́тны;
сме́ртный час смяро́тны час;
4. (причиняющий смерть) смяро́тны;
сме́ртная казнь смяро́тная ка́ра;
сме́ртный пригово́р смяро́тны прысу́д;
5. перен. (смертельный) смяро́тны; страшэ́нны;
сме́ртная ску́ка смяро́тная нуда́;
сме́ртный слу́чай офиц. смяро́тны вы́падак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
казнь
1. (смертная) пакара́нне сме́рцю, смяро́тная ка́ра;
преда́ть ка́зни пакара́ць сме́рцю;
2. перен. ка́ра, -ры ж.; (страдание) паку́та, -ты ж., му́ка, -кі ж.;
◊
казнь еги́петская ка́ра егі́пецкая.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)