ско́расць

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз. мн.
Н. ско́расць ско́расці
Р. ско́расці скарасце́й
Д. ско́расці скарасця́м
В. ско́расць ско́расці
Т. ско́расцю скарасця́мі
М. ско́расці скарасця́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ско́расць, -і, мн. -і, скарасце́й, ж.

1. Ступень хуткасці руху, якога-н. дзеяння.

Вялікая с. у машыны.

С. выканання даручэння.

С. бегу.

2. Ступень хуткасці дастаўкі грузаў (спец.).

Пасажырская с.

3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да адпаведнага прамежку часу (спец.).

Сярэдняя с.

Раўнамерная с.

|| прым. ско́расны, -ая, -ае і скарасны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ско́расць ж., в разн. знач. ско́рость;

вялі́кая с. — больша́я ско́рость;

мала́я с. — ма́лая ско́рость;

узраста́ючая с. — возраста́ющая ско́рость;

сярэ́дняя с. — сре́дняя ско́рость;

○ каро́бка скарасце́й — коро́бка скоросте́й;

касмі́чная с. — косми́ческая ско́рость

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ско́расць, ‑і, ж.

1. Ступень хуткасці руху каго‑, чаго‑н. або распаўсюджання чаго‑н. Скорасць палёту. Скорасць бегу. Скорасць святла. □ Поезд зрушыўся з месца і пашыбаваў далей, набіраючы скорасць і пакідаючы за сабою густыя клубкі дыму. Колас.

2. Ступень хуткасці, з якой адбываецца які‑н. працэс, дзеянне і пад. Скорасць рэзання. Скорасць вярчэння дыскаў.

3. Спец. Ступень хуткасці ластаўкі грузаў. Пасажырская скорасць. Адпраўка грузаў малой скорасцю.

4. Ступень хуткасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, матацыкла, станка і пад.), якая залежыць ад спосабу счаплення шасцярон. Уключыць скорасць. Весці машыну на трэцяй скорасці. □ У счапленні, значыць, нічога не можа быць — скорасці пераключаюцца нармальна. Мыслівец.

5. У фізіцы — адносіны пройдзенага целам шляху да адпаведнага прамежку часу. Адзінка скорасці. Сярэдняя скорасць. Вылічэнне скорасцей.

•••

Вялікая скорасць (спец.) — павышаная скорасць перамяшчэння грузаў (проціл. малая скорасць).

Каробка скорасцей гл. каробка.

Касмічныя скорасці — мінімальныя пачатковыя скорасці, пры якіх касмічны апарат, што запускаецца з Зямлі, можа стаць штучным спадарожнікам яе (першая касмічная скорасць), або пераадолець зямное прыцяжэнне і выйсці к іншым планетам Сонечнай сістэмы (другая касмічная скорасць), або пакінуць Сонечную сістэму, пераадолеўшы прыцяжэнне Зямлі і Сонца і пайсці ў міжзорную прастору (трэцяя касмічная скорасць).

Крэйсерская скорасць — нармальная скорасць карабля або самалёта ў адрозненне ад максімальнай.

Лінейная скорасць (спец.) — скорасць руху пункта, якая вызначаецца па даўжыні шляху, пройдзенага за адзінку часу.

Малая скорасць (спец.) — звычайная скорасць руху таварных паяздоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звышгукавы́, -а́я, -о́е.

Які перавышае скорасць гуку.

Звышгукавая скорасць.

З. самалёт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ско́рость ху́ткасць, -ці ж., ско́расць, -ці ж.;

больша́я ско́рость вяліка́я ху́ткасць (ско́расць);

ма́лая ско́рость мала́я ху́ткасць (ско́расць);

возраста́ющая ско́рость узраста́ючая ху́ткасць (ско́расць);

равноме́рная ско́рость раўнаме́рная ху́ткасць (ско́расць);

сре́дняя ско́рость сярэ́дняя ху́ткасць (ско́расць);

коро́бка скоросте́й техн. каро́бка ско́расцей.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ско́расны, -ая, -ае і скарасны́, -а́я, -о́е.

1. гл. скорасць.

2. Які дзейнічае, працуе на вялікай скорасці.

Скораснае рэзанне металаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

крэ́йсерскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да крэйсера, складаецца з крэйсераў. Крэйсерская эскадра.

•••

Крэйсерская скорасць гл. скорасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звышгукавы́, ‑ая, ‑ое.

Які перавышае скорасць гуку; які рухаецца са скорасцю, што перавышае скорасць гуку. Звышгукавы самалёт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

газава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; незак. (разм.).

Павялічваць скорасць машыны, самалёта і пад.

|| аднакр. газану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)