Се́ры 1 ‘дугападобная дэталь калаўротка, замацаваная на той жа восі, што і шпуля’ (брэсц., Нар. лекс.), ‘вілападобная дэталь з металічнымі кручкамі ў калаўроце (для намотвання нітак на шпульку’ (гродз., Нар. сл.), се́ры ‘прылада ў калаўроце, куды ўсаджваюць шпулю’ (Сл. рэг. лекс.), сі́ры ‘тс’ (Скарбы), польск. дыял. śery ‘вілачкі ў калаўроце, у якія ўстаўлены кручочкі з дроту’. Зданцэвіч (LP, 1960, 348) адносіць да літуанізмаў, але без этымону. Лаўчутэ (Балтизмы, 148) адносіць да слоў, балцкае паходжанне якіх недастаткова абгрунтавана. Няясна.

Се́ры 2 ‘шэры’ (ЛА, 4). Параўн. укр. сі́рий, рус. се́рый, ц.-слав. сѣръ, стараж.-рус. сѣрыи, серб.-харв. си̏јер ‘шэры, сівы, палавы’, славен. sér, sîr ‘тс’, балг. дыял. сер, сяр ‘шэры’. Рэканструкцыя зыходнай формы няпэўная ў сувязі з чаргаваннем s/š (гл. шэры): *sěrъ/*šěrъ узводзяць да прыметніка *xe̊rъ ‘шэры, сівы’, ж. р. *xěra, роднаснага ст.-ісл. hárr ‘шэры, сівы’, англ.-сакс. hár, ст.-в.-ням. hêr ‘паважаны, велічны’, с.-в.-ням. hêr(e) ‘тс’, ірл. ciar ‘цёмны’ (< герм. *haira‑), што з няпэўнасцю з-за фанетычных цяжкасцей звязваецца з і.-е. *ḱoi̯‑ro ‘цёмны, шэры, карычневы’ (гл. Бязлай, 3, 229; Сной₂, 650; Фасмер, 3, 611). Інакш Махэк₂ (605), які параўноўвае праславянскую форму з гоц. skeirs ‘ясны, светлы’, ст.-ісл. skīrr ‘тс’, што роднасныя *sьjati (гл. ззяць). Агляд версій гл. ESJSt, 13, 803–804.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Банда́р-Се́ры-Бегава́н

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. Банда́р-Се́ры-Бегава́н
Р. Банда́р-Се́ры-Бегава́на
Д. Банда́р-Се́ры-Бегава́ну
В. Банда́р-Се́ры-Бегава́н
Т. Банда́р-Се́ры-Бегава́нам
М. Банда́р-Се́ры-Бегава́не

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

се́ра

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. се́ра
Р. се́ры
Д. се́ры
В. се́ру
Т. се́рай
се́раю
М. се́ры

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

сульфі́ды, -аў, адз. сульфі́д, М -фі́дзе, м. (спец.).

Хімічныя злучэнні серы з металамі і некаторымі неметаламі.

Прыродныя с.

Арганічныя с.

|| прым. сульфі́дны, -ая, -ае.

Сульфідныя руды.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

банда́р-сери́-бегава́нский банда́р-серы́-бегава́нскі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

серабактэ́рыя, ‑і, ж.

Мікраарганізм, які акісляе адноўленыя злучэнні серы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

се́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да серы, да вытворчасці серы (у 1 знач.). Серныя заводы. □ Серны пах ударыў у нос, запалка загарэлася. Асіпенка. // Які ўтрымлівае ў сабе серу. Серная крыніца. Серны калчадан. Серныя залежы. // Зроблены з серы, з серай. Серныя запалкі.

2. Які мае ў сваім хімічным складзе серу з пэўнай колькасцю кіслароду. Серная кіслага. Серны ангідрыд.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Банда́р-Сери́-Бегава́н г. Банда́р-Серы́-Бегава́н, -на м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сульфі́ды, ‑аў; адз. сульфід, ‑у, М ‑дзе, м.

Злучэнні серы з рознымі металамі; сярністыя металы.

[Ад лац. sulphur — сера.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тыясе́рны, ‑ая, ‑ае.

У выразе: тыясерная кіслата — хімічнае злучэнне, у якім атам кіслароду замешчаны атамам серы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)