сезо́нны, -ая, -ае.

Які мае адносіны да пэўнага сезона.

Сезонныя рабочыя.

Сезоннае адзенне.

|| наз. сезо́ннасць, -і, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сезо́нны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. сезо́нны сезо́нная сезо́ннае сезо́нныя
Р. сезо́ннага сезо́ннай
сезо́ннае		 сезо́ннага сезо́нных
Д. сезо́ннаму сезо́ннай сезо́ннаму сезо́нным
В. сезо́нны (неадуш.)
сезо́ннага (адуш.)		 сезо́нную сезо́ннае сезо́нныя (неадуш.)
сезо́нных (адуш.)
Т. сезо́нным сезо́ннай
сезо́ннаю		 сезо́нным сезо́ннымі
М. сезо́нным сезо́ннай сезо́нным сезо́нных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

сезо́нны в разн. знач. сезо́нный;

с. рабо́чы — сезо́нный рабо́чий;

с. біле́т — сезо́нный биле́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сезо́нны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да пэўнага сезона, звязаны з ім. Халуста трымаў круглы год парабка і служанку, а ў час жніва і сенакосу паймаў сезонных работнікаў. Чарнышэвіч. З пагаршэннем надвор’я, як правіла, адразу паяўляюцца сезонныя сельскагаспадарчыя работы. Кулакоўскі. // Які адпавядае пэўнаму сезону, які дзейнічае ў гэты сезон. Сезоннае адзенне. Сезонны білет.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыро́дна-сезо́нны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. прыро́дна-сезо́нны прыро́дна-сезо́нная прыро́дна-сезо́ннае прыро́дна-сезо́нныя
Р. прыро́дна-сезо́ннага прыро́дна-сезо́ннай
прыро́дна-сезо́ннае		 прыро́дна-сезо́ннага прыро́дна-сезо́нных
Д. прыро́дна-сезо́ннаму прыро́дна-сезо́ннай прыро́дна-сезо́ннаму прыро́дна-сезо́нным
В. прыро́дна-сезо́нны (неадуш.)
прыро́дна-сезо́ннага (адуш.)		 прыро́дна-сезо́нную прыро́дна-сезо́ннае прыро́дна-сезо́нныя (неадуш.)
прыро́дна-сезо́нных (адуш.)
Т. прыро́дна-сезо́нным прыро́дна-сезо́ннай
прыро́дна-сезо́ннаю		 прыро́дна-сезо́нным прыро́дна-сезо́ннымі
М. прыро́дна-сезо́нным прыро́дна-сезо́ннай прыро́дна-сезо́нным прыро́дна-сезо́нных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

сезо́нный сезо́нны;

сезо́нный рабо́чий сезо́нны рабо́чы;

сезо́нный биле́т сезо́нны біле́т;

сезо́нная оде́жда сезо́ннае адзе́нне;

сезо́нная торго́вля сезо́нны га́ндаль.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мусо́н, -у, мн. -ы, -аў, м.

Устойлівы сезонны вецер, які летам дзьме з мора на сушу, а зімой з сушы на мора.

Трапічныя мусоны.

|| прым. мусо́нны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дымарфі́зм, ‑у, м.

1. Наяўнасць у аднаго і таго ж віду жывёл дзвюх розных форм, напрыклад, адрозненне самцоў і самак (палавы дымарфізм), адрозненне ў афарбоўцы адных і тых жа жывёл у розную пару года (сезонны дымарфізм).

2. Наяўнасць у аднаго віду раслін дзвюх форм або наяўнасць у адной расліны якога‑н. органа дваякай формы (напрыклад, рознай формы мужчынскіх і жаночых суквеццяў у кукурузы).

3. Уласцівасць некаторых рэчываў існаваць у дзвюх розных крышталічных формах.

[Ад грэч. di(s) — двойчы і morphē — форма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

база́р, ‑у, м.

1. Гандаль (пераважна прыватны) прадуктамі і іншымі таварамі шырокага ўжытку ў пэўныя дні на спецыяльна адведзеных плошчах. Базар пачаўся рана. // Вялікі перадсвяточны або сезонны гандаль спецыяльнымі таварамі, звычайна на адкрытым месцы. Кніжны базар. Навагодні базар. // Людзі, што знаходзяцца на базары. Базар ужо раз’язджаўся. Збегся ўвесь базар.

2. Спецыяльна адведзенае месца з адпаведнымі прыстасаваннямі і будынкамі для гандлю. Маўчаць спусцела голыя базары. Сіпакоў.

3. перан. Разм. Бязладная гаворка, крык, тлум. — Дык рабіць жа што будзем? Чаго ж гэта мы базар адкрылі тут? Галавач.

•••

Птушыны базар — месцы на берагах мора, дзе гняздзяцца вялікія масы птушак.

[Перс. bāsar.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прыма́к, прыма́ка, прымаке́, прымакіе́, прыма́ч, пры́ма, пры́мень, пры́муш, пры́мыш, прама́ка ’муж, якога прынялі ў сям’ю жонкі, які жыве ў доме жонкі’, прыма́кі ’прыманне прымака’ (ТСБМ, Нас., Шн. 1, Нік. Очерки, Кольб., Гарэц., Байк. і Некр., Др.-Падб., Шат., Касп., Растарг., Янк. 1, Янк. Мат., Інстр. 1, Мат. Гродз., Жд., Жыв. сл., Сл. ПЗБ, ТС), прымук ’прыёмыш’ (Ласт.), прыма́чка ’жонка зяця, прынятага ў дом цесця’ (Нас.; навагр., Нар. сл.), пры́мачка ’тс’ (Байк. і Некр.), прымі́чка ’тс’ (саліг., Нар. словатв.), таксама пры́мы, пры́мачы, пры́мічы, пры́мкі, пры́му ’пасяленне, пражыванне мужчыны пасля жаніцьбы ў сям’і жонкі; прымацтва’ (ТСБМ, Нас., Сл. ПЗБ, ТС); параўн. перан. прыма́к ’калок у плоце для ўмацавання падгніўшага слупа’ (ТС). Сюды ж прыйма́к ’прымак; зяць, прыняты ў дом цесця’ (Растарг.), ’прыёмыш’ (Ласт.), прійма́ч ’зяць, які жыве ў цесця’ (Бес.), пры́йміч, пры́ймыш ’прыёмыш; зяць, прыняты ў дом цесця’ (Нас.), прыйма́к ’сезонны рабочы, якога наймалі цягнуць плыты супраць рачной плыні’ (пін., Нар. лекс.), толькі мн. л. пры́ймы ’жаніцьба ў тым выпадку, калі жаніх ідзе ў дом да нявесты’ (мазыр., рэч., Доўн.-Зап., 2). Рознасуфіксальныя вытворныя ад прыма́ць/прыйма́ць (гл.). Рус. дыял. прима́к ’муж, прыняты ў дом жонкі’, ’прыёмны сын’, прима́ка ’тс’, при́ма ’муж, прыняты ў сям’ю жонкі’, смал. прима́ч ’тс’, при́мень ’тс’, при́муш ’чалавек, якога ўзялі працаваць у гаспадарцы, прынялі ў свой двор’, укр. прийма́к, прийма́ка ’прыёмыш; муж, які перайшоў у сям’ю жонкі’, при́йми ’прыёмыш’, у при́йми піти́ ’не маючы сваёй гаспадаркі, прыйсці на гаспадарку жонкі, жыць у яе хаце’. Мартынаў (Бел.-укр. ізал., 51) мяркуе пра ўплыў літ. priim̃ti ’прыняць зяця ў двор’, аднак адсутнасць фармальных падстаў робіць меркаванне аб балтыйскім пранікненні праблематычным.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)