самкну́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не́цца; зак.
1. Злучыцца, стаць шчыльным.
Шарэнгі самкнуліся.
2. Пра вочы, губы і пад.: заплюшчыцца, стуліцца.
Вусны самкнуліся.
|| незак. змыка́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самкну́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
самкну́ся |
самкнё́мся |
| 2-я ас. |
самкне́шся |
самкняце́ся |
| 3-я ас. |
самкне́цца |
самкну́цца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
самкну́ўся |
самкну́ліся |
| ж. |
самкну́лася |
| н. |
самкну́лася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
самкну́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
самкну́цца сов., в разн. знач. сомкну́ться;
строй ~ну́ўся — строй сомкну́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самкну́цца, ‑нецца; зак.
1. Зблізіўшыся, даткнуцца; злучыцца. Кантакты самкнуліся. // Згусціцца, стаць шчыльным. Краска змоўкла, а ў разоры Мрок гусцей самкнуўся. Колас. Неба чорнай беспрасветнасцю самкнулася з гарамі. Быкаў.
2. перан. Злучыцца, згуртавацца, стварыць адно цэлае. Рады пралетарыяту павінны самкнуцца яшчэ цясней і даць у гэтай барацьбе ўзор арганізаванасці і дысцыпліны. Ленін. У сваіх мэтанакіраваных адносінах да фальклору Купала і Багдановіч самкнуліся, хоць пачыналі з тыпалагічна розных сувязей з ім. Лойка. // Акружыўшы з усіх бакоў, злучыцца. Ракеты егерам рассыпаліся наўкол. Па іх мы бачылі, як самкнулася кола вакол нас. Няхай.
3. Заплюшчыцца, стуліцца (пра вочы, губы і пад.). Вочы мне з часам самкнуцца, Жвір мяне ўхутае цвёрды, Жыць між людзей застануцца Песня і Леніна ордэн. Купала. [Алена] адразу задумалася. Твар стаў строгі, прыпухлыя вусны самкнуліся. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змыка́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да самкнуцца.
2. Зал. да змыкаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сашчамі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -шчэ́міцца; зак. (разм.).
1. Шчыльна самкнуцца, злучыцца (пра зубы, пальцы і пад.).
2. перан. Пра сэрца, душу: адчуць боль, цяжар пад уплывам якога-н. пачуцця.
Ад жалю сашчамілася сэрца.
|| незак. сашчамля́цца, -я́ецца і сашчэ́млівацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змру́жыцца, ‑жыцца; зак.
Абл. Заплюшчыцца, самкнуцца (пра вочы, павекі). Якое дзіва тут, Што змружацца павекі: Ад рання інстытут, Пасля — бібліятэкі. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змыка́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. змыкаць — самкнуць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. змыкацца — самкнуцца. Змыканне радоў. Змыканне губ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сомкну́ться
1. самкну́цца, злучы́цца;
2. (о глазах) сплю́шчыцца, заплю́шчыцца, мног. пазаплю́шчвацца, зве́сціся; (о губах) стулі́цца; (о створчатых предметах) скла́сціся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)