самкну́ты
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
самкну́ты |
самкну́тая |
самкну́тае |
самкну́тыя |
| Р. |
самкну́тага |
самкну́тай
самкну́тае |
самкну́тага |
самкну́тых |
| Д. |
самкну́таму |
самкну́тай |
самкну́таму |
самкну́тым |
| В. |
самкну́ты (неадуш.)
самкну́тага (адуш.) |
самкну́тую |
самкну́тае |
самкну́тыя (неадуш.)
самкну́тых (адуш.) |
| Т. |
самкну́тым |
самкну́тай
самкну́таю |
самкну́тым |
самкну́тымі |
| М. |
самкну́тым |
самкну́тай |
самкну́тым |
самкну́тых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самкну́ты
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
самкну́ты |
самкну́тая |
самкну́тае |
самкну́тыя |
| Р. |
самкну́тага |
самкну́тай
самкну́тае |
самкну́тага |
самкну́тых |
| Д. |
самкну́таму |
самкну́тай |
самкну́таму |
самкну́тым |
| В. |
самкну́ты (неадуш.)
самкну́тага (адуш.) |
самкну́тую |
самкну́тае |
самкну́тыя (неадуш.)
самкну́тых (адуш.) |
| Т. |
самкну́тым |
самкну́тай
самкну́таю |
самкну́тым |
самкну́тымі |
| М. |
самкну́тым |
самкну́тай |
самкну́тым |
самкну́тых |
Кароткая форма: самкну́та.
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
самкну́ты со́мкнутый; см. самкну́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самкну́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад самкнуць.
2. у знач. прым. Спец. Шчыльны, такі, у якім адны з другімі стаяць вельмі блізка, на самай кароткай дыстанцыі па фронту або па фронту і ў глыбіню (пра строй). Самкнутыя рады. □ Рэхам даносіцца да нас марш самкнутага строю савецкіх байцоў і атрадаў партызан. «Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фала́нга¹, -і, ДМ -нзе, мн. -і, -ла́нг і -аў, ж.
1. Шчыльна самкнуты баявы строй пяхоты ў старажытных грэкаў.
2. Вялікая абшчына, камуна (у сацыяльным утапічным вучэнні Ш. Фур’е).
3. У Іспаніі: назва фашысцкай партыі.
|| прым. фалангі́сцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сце́нка¹, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. гл. сцяна.
2. Бок якога-н. пустога прадмета; абалонка якога-н. унутранага органа, поласці.
С. шафы.
С. страўніка.
3. перан. Шчыльны, самкнуты рад байцоў у кулачнай бойцы.
С. кінулася на сценку.
4. Прадмет мэблі ў выглядзе шырокай на ўсю сцяну шафы са шматлікімі секцыямі разнастайнага прызначэння (разм.).
Старамодная с.
◊
Паставіць да сценкі (разм.) — расстраляць.
Прыперці да сценкі каго (разм.) — сілай прымусіць зрабіць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́мкнутый
1. (соединённый вплотную) самкну́ты, злу́чаны;
2. (о глазах) сплю́шчаны, заплю́шчаны, мног. пазаплю́шчваны, зве́дзены; (о губах) сту́лены; (о створчатых предметах) скла́дзены, сту́лены.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шчы́льна, прысл.
1. Прысл. да шчыльны.
2. Вельмі цесна, ушчыльную (прыціснуўшы, далучыўшы адно да другога). Аб чым жа думаў хлопчык? Відаць, аб чымсьці важным і сур’ёзным, бо губы яго былі шчыльна самкнуты. Колас. Купальнік шчыльна абцягваў.. кволыя і пяшчотныя плечы [жанчыны]. Караткевіч. // Наглуха, так, каб не было ніякіх прамежкаў, адтулін. Оля шчыльна прыпыніла дзверы і замкнула іх знутры. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фала́нга 1, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
1. Баявы парадак пяхоты і конніцы ў старажытных грэкаў, шчыльна самкнуты строй з некалькіх шарэнгаў.
2. перан. Кніжн. Рад, шарэнга каго‑, чаго‑н. Без канца доўгая фаланга чаўноў і лодак упіраецца ў бераг вострымі насамі. Колас.
3. Вялікая абшчына, камуна (у сацыяльным утапічным вучэнні фур’ерыстаў).
4. Іспанская фашысцкая партыя.
[Грэч. phalanx.]
фала́нга 2, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
У анатоміі кожная з трох кароткіх трубчастых костачак пальца.
[Грэч. phalanx.]
фала́нга 3, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
Ядавітая жывёліна класа павукападобных.
[Грэч. phalanx.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вал, ‑а; мн. валы, ‑оў; м.
1. Доўгі, высокі земляны насып. Замест агароджы вакол могілак былі калісь выведзены акопы з даволі высокім валам. Колас. [Шорнер:] — Не ў страх такім салдатам ні крэпасці валы, ні сцены казематаў. Бачыла. // Доўгая і высокая града чаго‑н. Па-над парканам пышным валам Стаяў вішняк густы, прыўдалы. Колас. Нізкія валы хмар.. праплывалі над лесам. Асіпенка.
2. Высокая хваля. І, як заўсёды, безупынна праз возера каціўся вал. Дубоўка. Сыходзяцца тут, на стыку двух мацерыкоў — Азіі і Амерыкі, — стрэчныя вятры і разганяюць цяжкія валы свінцовых хваль. Б. Стральцоў.
3. Суцэльная лінія ваенных умацаванняў. Хвалёныя непрыступныя валы нямецкай абароны пратараньваліся з ходу магутнымі танкавымі злучэннямі. Васілевіч. // Самкнуты, шчыльны строй людзей. Рад за радам чоткім крокам Вал праходзіць малайцоў. Колас.
4. Цыліндр, які перадае рух тым ці іншым часткам механізма. Вал млына. Вал турбіны. Грабны вал.
•••
Агнявы вал — паласа артылерыйская абстрэлу, якая перамяшчаецца наперадзе атакуючага войска.
Валам валіць гл. валіць.
Дзевяты вал — а) самая моцная і небяспечная хваля ў часе марской буры (ад міфалагічнага ўяўлення ліку дзевяць як свяшчэннага); б) сімвал грознай небяспекі або найбольшага ўздыму чаго‑н.
Стаць валам гл. стаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)