ры́ло ср.

1. (у свиньи) лыч, род. лыча́ м., ры́ла, -ла ср.;

2. (лицо) груб., прост. ры́ла, -ла ср.;

кувши́нное ры́ло лісі́ная мо́рда;

вороти́ть ры́ло (от кого, от чего) адваро́чваць ры́ла (мо́рду) (ад каго, ад чаго);

ры́лом не вы́шел нос не даро́с;

ни у́ха ни ры́ла ні ву́ха ні ры́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кувши́нный / кувши́нное ры́ло хра́па.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лыч м.

1. ры́ло ср. (свиньи);

2. перен., груб. мо́рда ж.; ры́ло ср.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ры́ла ’лыч’ (ТСБМ; лудз., Сл. ПЗБ), ’твар чалавека’ (ТСБМ; пін., Сл. ПЗБ), ’пашча ў рыбы’ (ігн., Сл. ПЗБ), ’вузкі ўваход у рыбалоўную снасць (пух., Сл. ПЗБ), ’верхняя вузкая частка графіна, бутэлькі’ (барыс., Шат.), ры́ло ’рыла, морда’, ’горла бутэлькі’ (ТС, ПСл), руск. ры́ло ’морда’, ’пашча’, ’лыч’, укр. ри́ло, ст.-руск. рыло, польск. rydel ’рыдлёўка’, чэш. rydla ’разец’, славац. rydlo ’разец, лапата’, славен. rílo ’хобат’, серб.-харв. ри̏ло ’рыла’, ’губа’, балт. ри́ло ’рыла, морда’. Прасл. *rydlo (< *ru‑tlo‑m), звязанае з рыць, рваць, выяўляе значны паралелізм структуры з лац. rutrum ’лапатка’, лат. raûklis ’скрабок’ (ЭССЯ, Проспект, 76–77; Фасмер, 3, 528; Копечны, 313; БЕР, 6, 259–260).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ры́ла ср.

1. (у свиньи) ры́ло;

2. груб. (о лице) ры́ло, мурло́;

3. (у бутылки) го́рло, го́рлышко;

ні ву́ха ні р. — ни у́ха ни ры́ла; ни бельме́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ры́льцеI ср. (уменьш. к ры́лоI) лы́чык, -ка м., ры́льца, -ца ср.;

ры́льце поросёнка лы́чык парася́ці;

ры́льце в пуху́ ры́льца ў пуху́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мурло ’хара’, ’тоўсты і шырокі твар чалавека’, ’чалавек з такім тварам’, ’грубы, неахайны’, мурла́ты, мурла́сты ’мардаты’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Бяльк., Растарг.; мсцісл., Нар. словатв.; КЭС, лаг.; глус., Янк. Мат.; паўд.-усх., КЭС). Укр. мурло, рус. тамб., сіб. мурло, мурно ’морда жывёлы, рот’, тул. мурле́ ’шчокі’. Даль (2, 941), Гараеў (219) узводзяць да цюрк. murun, burun ’нос’, а заканчэнне ‑ло пад уплывам лексемы ры́ло. Фасмер (3, 13) дапускае анаматапеічнасць. Можна, аднак, дапусціць, што усх.-слав. мурло́ ўтварылася ў выніку кантамінацыі некалькіх лексем як са значэннем ’брудны, неахайны’ (параўн. літ. máura), так і ’шырокая морда, рот, твар, губа, хара’ (параўн. літ. máuėe, terlė́, marmū̃zė, burnà).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нае́сціся сов. нае́сться, наку́шаться;

н. хле́ба — нае́сться (наку́шаться) хле́ба;

до́бра н. — хорошо́ нае́сться (наку́шаться);

н. жале́знага бо́бу — запасти́сь терпе́нием, прояви́ть упо́рство;

блёкату нае́ўся — белены́ объе́лся;

нае́лася жа́ба гра́зі — вороти́ть ры́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адвярну́ць сов.

1. отверну́ть; отвороти́ть;

а. твар — отверну́ть (отвороти́ть) лицо́;

2. отвороти́ть, отвали́ть;

а. ка́мень — отвороти́ть (отвали́ть) ка́мень;

а. скі́бу зямлі́ — отвороти́ть (отвали́ть) пласт земли́;

3. (в сторону) отверну́ть, сверну́ть;

а. машы́ну ўбок — отверну́ть маши́ну вбок;

аўто́бус ~ну́ў убо́к — авто́бус отверну́л (сверну́л) в сто́рону;

4. безл. разг. отвороти́ть;

мяне́у́ла ад яды́ — меня́ отвороти́ло от еды́;

5. (пасущихся животных) отверну́ть; отогна́ть;

нос а.прост. отвороти́ть нос (ры́ло)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гразь ж.

1. в разн. знач. грязь;

непрахо́дная г. — непрола́зная грязь;

абрасці́ гра́ззю — обрасти́ гря́зью;

2. только мн., мед. гря́зи;

змяша́ць з гра́ззю — смеша́ть с гря́зью;

абліва́ць гра́ззю — облива́ть гря́зью;

вы́цягнуць з гра́зі — вы́тащить из гря́зи;

як гра́зіу́йма;

мясі́ць г. — меси́ть грязь;

утапта́ць у г. — втопта́ть в грязь;

не ўда́рыць тва́рам у г. — не уда́рить лицо́м в грязь;

зарасці́ гра́ззю — зарасти́ гря́зью;

па ву́шы ў гра́зі — по́ уши в гря́зи;

з гра́зі не выла́зіць — из гря́зи не вылеза́ть;

нае́лася жа́ба гра́зіпогов. воро́тит ры́ло;

сей у г., бу́дзеш князьпосл. сей в грязь, бу́дешь князь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)