распраста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.
1. Выпрастаць, зрабіць роўным, разагнуць.
Р. спіну.
2. Разгарнуць на ўвесь размах (крылы).
|| незак. распро́стваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распраста́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
распраста́ю |
распраста́ем |
| 2-я ас. |
распраста́еш |
распраста́еце |
| 3-я ас. |
распраста́е |
распраста́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
распраста́ў |
распраста́лі |
| ж. |
распраста́ла |
| н. |
распраста́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
распраста́й |
распраста́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
распраста́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
распраста́ць сов.
1. вы́прямить, распрями́ть, разогну́ть;
р. спі́ну — вы́прямить (распрями́ть, разогну́ть) спи́ну;
2. (крылья) распра́вить, распрями́ть;
3. (положить плашмя кого-л.) распласта́ть; (что-л.) разложи́ть, разверну́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распраста́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Зрабіць простым, роўным; разагнуць. Гэта быў зусім змяты і пацёрты заклеены канверт; .. [Люба] распрастала яго рукамі і ўбачыла гатовае, заадрасаванае пісьмо. Чорны. // Напружыўшы мышцы, выпрастаць, расправіць. Дзянісаў устаў і паволі распрастаў плечы. Гамолка. Цяпер ніякая сіла не здольна была распрастаць .. [пальцы]. Новікаў. // Разгарнуць (лісты, кветкі і пад.). Дубкі дазволу не пытаюць: Іх не дарэмна корміць глеба, — Ледзь-ледзь галінкі распрастаюць — Упарта цягнуцца да неба. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Распраста́ць ’зрабіць простым, роўным; разагнуць; выцягнуць’ (Нас.; ашм., Стан.; ТСБМ), распраста́ць, ріспря́стыць ’распутаць, зняць путы з коней, разпрэгчы каня’, рыспрыста́ць ’распасцерці, распластаць’ (Бяльк.), роспро́статы ’вызваліць ад чаго-небудзь, разлучыць, пазбавіць чаго-небудзь’ (Лексика Пол.), роспро́статыся ’вызваліцца ад чаго-небудзь’, ’разлучыцца з кім-небудзь’ (Сл. Брэс.), ’вызваліць ад путаў’ (Байк. і Некр.). Параўн. укр. роспро́стати ’выраўняць, расправіць’, рус. дыял. распроста́ть ’апустошыць’, і асабліва славен. pròst ’вызвалены, вольны’. Гл. просты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распро́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да распрастаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распраста́ны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад распрастаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́струніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Выпрастаць, распрастаць, нацягнуць як струну. Ляціць [цягнік] праз выгары і рэкі, Гудкі паўстанкам аддае. Чыгунка выструніла рэйкі, Як лейцы пругкія свае. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разгіба́нка ’від лодкі’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Утворана ад дзеяслова разгіба́ць ’выпрастаць, распрастаць сагнутае’ (ТСБМ). Матывацыяй назве паслужыла форма або спосаб пабудовы (у выдзяўбаную калоду льюць кіпень і ставяць распоркі). Да гнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распраста́ны
1. вы́прямленный, распрямлённый, разо́гнутый;
2. распра́вленный, распрямлённый;
3. распла́станный; разло́женный; развёрнутый;
1-3 см. распраста́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)