разу́мнасць
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне
|
адз. |
| Н. |
разу́мнасць |
| Р. |
разу́мнасці |
| Д. |
разу́мнасці |
| В. |
разу́мнасць |
| Т. |
разу́мнасцю |
| М. |
разу́мнасці |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
разу́мнасць ж.
1. му́драсць;
2. благоразу́мие ср.;
3. осмы́сленность;
1-3 см. разу́мны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разу́мнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць разумнага. Разумнасць палітыкі савецкага ўрада.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разу́мны, -ая, -ае.
1. Такі, якому дадзены розум; надзелены розумам.
Разумная істота.
2. Кемлівы, разважлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю.
Р. чалавек.
3. Які сведчыць аб розуме, разважлівасці.
Разумная думка.
Разумнае слова.
4. Які адпавядае абставінам; мэтазгодны.
Разумная арганізацыя працы.
|| наз. разу́мнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разу́мность разу́мнасць, -ці ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
осмы́сленность свядо́масць, -ці ж., разу́мнасць, -ці ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Інтэліге́нцыя. Крыніца: лац. intelligentia ’разуменне’. Значэнне ’грамадскі слой людзей, якія прафесіянальна займаюцца разумовай працай’ сфарміравалася раней, відаць, у польск. мове (першапачаткова inteligencja ’цямлівасць, кемнасць’), адкуль трапіла ў рус. у сярэдзіне XIX ст.; да гэтага часу рус. интеллиге́нция ўжывалася ў значэнні ’разумнасць, свядомасць, дзейнасць розуму’ (Вінаградаў, Этимология. 1964, 111–113; Шанскі, 2, I, 94). З рускай слова запазычана ў зах.-еўрап. мовы (Баравы, Путь слова, 330). У беларускай інтэлігенцыя ў пачатку XX ст. з рускай мовы (Крукоўскі, Уплыў, 77). Паводле Шанскага (2, I, 94), интеллиге́нт — зваротнае ўтварэнне ад интеллигенция.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ло́гіка, ‑і, ДМ ‑гіцы, ж.
1. Навука аб законах і формах мыслення. Фармальная логіка. Дыялектычная логіка. Матэматычная логіка.
2. Ход разважанняў, вывадаў. У выступленні Тамары менш было запалу і рашучасці, затое логіка якая! Ермаловіч. // Правільнасць, разумнасць мыслення. [Міхал] ніколі не вызначаўся асаблівай выдатнасцю логікі ў думках. Чорны. Фронт быў ад нас яшчэ за сотні кіламетраў, але насуперак логіцы ўсім захацелася пачуць у гэтых выбухах грукат сваёй артылерыі. Карпюк.
3. Унутраная заканамернасць. Логіка рэчаў. □ Дзіўныя справы .. захапляюць мяне сваёй навізной, такім незвычайным для нашага жыцця паваротам падзей і логікай з’яў. Быкаў.
[Грэч. logikē.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
основа́тельность
1. абгрунтава́насць, -ці ж.; слу́шнасць, -ці ж.; ва́жкасць, -ці ж., разу́мнасць, -ці ж.;
2. грунто́ўнасць, -ці ж.; сур’ёзнасць, -ці ж.;
3. пава́жнасць, -ці ж., ста́ласць, -ці ж.; сур’ёзнасць, -ці ж.;
4. мо́цнасць, -ці ж.; см. основа́тельный 1—4;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)