разжыва́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. разжыва́юся разжыва́емся
2-я ас. разжыва́ешся разжыва́ецеся
3-я ас. разжыва́ецца разжыва́юцца
Прошлы час
м. разжыва́ўся разжыва́ліся
ж. разжыва́лася
н. разжыва́лася
Загадны лад
2-я ас. разжыва́йся разжыва́йцеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час разжыва́ючыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

разжыва́цца несов.

1. (з чаго і без дап.) богате́ть (на чём и без доп.), разжива́ться (на чём и без доп.);

2. (на што, чым) разжива́ться (чем), раздобыва́ть (что, чего), достава́ть (что);

1, 2 см. разжы́цца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разжыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да разжыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разжы́цца, -жыву́ся, -жыве́шся, -жыве́цца; -жывёмся, -жывяце́ся, -жыву́цца; зак. (разм.).

1. на чым і без дап. Нажыцца, разбагацець.

2. Пачаць жыць няблага, стаць матэрыяльна забяспечаным.

3. на што, чым, чаго. Дастаць, раздабыць што-н.

Р. на кніжкі.

|| незак. разжыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разжива́ться несов., разг. разжыва́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разжы́ва, ‑ы, ж.

Разм. Дзеянне паводле дзеясл. разжывацца — разжыцца (у 1, 2 знач.). // Тое, на чым можна разжыцца; спажыва, прыбытак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Разжы́цца ’разбагацець’ (Сл. ПЗБ, Некр.), ’раздабыць, дастаць, пазычыць’ (Бяльк.), разжыва́цца ’багацець’ (Інстр. 3), разжыва́нне ’абжыванне’ (Юрч. СНЛ), разжы́ў ’разжытак’ (Юрч. СНЛ). Ад раз- і жыць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

багаце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Станавіцца багатым, багацейшым. Панская пільня! Яна належала пану, а трымаў яе ад пана і багацеў з яе нейкі падпанак з гарадка. Чорны. Цяжка было жыць пасля вайны. Але год за годам калгас багацеў, больш важкім рабіўся працадзень. Гроднеў. // Абзаводзіцца чым‑н., разжывацца на што‑н. Краіна пасля вайны багацела на самую дасканалую тэхніку. Паслядовіч. // Станавіцца паўнейшым, павялічвацца. Гумно паўнела з колевым годам, І багацеў хлявец прыплодам. Колас. // Набываць якасна новыя рысы. Багацець духоўна. // Развівацца, удасканальвацца. Багацее мова, узнімаецца яе культура.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

убіра́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да убрацца (у 1 знач.).

2. Незак. да увабрацца.

3. Зал. да убіраць.

•••

Убірацца ў сілу — а) падрастаць, мужнець; б) разжывацца, мацнець матэрыяльна. Калгас убіраўся ў сілу; в) умацоўвацца арганізацыйна, развівацца. То быў час, калі маладое савецкае жыццё сталела, убіралася ў сілу. М. Ткачоў; г) расці, умацоўвацца (пра расліннасць). Не пусцее за кручай дзялянка, Убіраюцца ў сілу дудкі. Свірка; д) узнімацца (пра сонца), пачынацца, наставаць (пра пару года, дня і пад.). Сонца яшчэ толькі ўбіралася ў сілу, але расы ўжо не было. Беразняк. Аднак праходзіў час, летняя духмяная раніца ўбіралася ў сілу, а на дарогах было ціха. Кулакоўскі. А восень усё больш убіралася ў сілу. Ужо ўвесь лес быў голы. Лупсякоў.

Убірацца ў тогу каго-чаго — спрабаваць выдаць сябе за каго‑н. або заваяваць сабе якую‑н. рэпутацыю, не маючы на гэта дастатковых падстаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)