разара́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. разара́юся разара́емся
2-я ас. разара́ешся разара́ецеся
3-я ас. разара́ецца разара́юцца
Прошлы час
м. разара́ўся разара́ліся
ж. разара́лася
н. разара́лася
Загадны лад
2-я ас. разара́йся разара́йцеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час разара́ючыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

разара́цца несов.

1. (лишаться достатка) разоря́ться;

2. страд. разоря́ться; см. разары́цца, разара́ць II

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разара́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да разарыцца.

2. Зал. да разараць ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разары́цца, -зару́ся, -зо́рышся і -зары́шся, -зо́рыцца і -зары́цца; -зо́рымся і -зары́мся, -зо́рыцеся і -зарыце́ся, -зо́рацца і -зара́цца; зак.

1. Страціць маёмасць, багацце; збяднець.

2. Патраціць на што-н. грошы (разм.).

Р. на кнігі.

|| незак. разара́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. разарэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разарэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. разараць — разарыць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. разарацца — разарыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пракупля́цца

‘разарацца праз няўдалыя пакупкі’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пракупля́юся пракупля́емся
2-я ас. пракупля́ешся пракупля́ецеся
3-я ас. пракупля́ецца пракупля́юцца
Прошлы час
м. пракупля́ўся пракупля́ліся
ж. пракупля́лася
н. пракупля́лася
Загадны лад
2-я ас. пракупля́йся пракупля́йцеся
Дзеепрыслоўе
прош. час пракупля́ўшыся

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

разары́цца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. разару́ся разары́мся
разо́рымся
2-я ас. разары́шся
разо́рышся		 разарыце́ся
разо́рыцеся
3-я ас. разары́цца
разо́рыцца		 разара́цца
разо́рацца
Прошлы час
м. разары́ўся разары́ліся
ж. разары́лася
н. разары́лася
Загадны лад
2-я ас. разары́ся разары́цеся
Дзеепрыслоўе
прош. час разары́ўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

◎ Празарыць, параўн. у песні: “Чаму, чаму, бабуленько, курчат ні чуваці? // Не чуваці дзедку, і чуці ні будзет, / Выпусціла на падвуор’е, прозарылі людзі”. (Федар.; навагр., Шн.). Значэнне няяснае: пакралі, ураклі? З іншай ступенню чаргавання прозы- рыць ’прагнаць энергічна, не даючы апамятацца’ (Янк. 2, Мат. Гом.), ’праматаць, праіграць (грошы, дабро)’ (ТС). Паралелі ў рус. провариться ’прагна, карыслігш глядзець некаторы час; паквапіўшыся, прамахнуцца ад прагнасці ў продажы, абмене’, што да зариться ’прыходзіць у азарт у гульні’, ’разарацца’, зарить ’разараць; забіваць’, ’глядзець, выглядваць’. Відаць, усе гэтыя розныя значэнні можна аб’яднаць адзіным семантычным кампанентам, прадстаўленым ў рус. зоркий ’прагны, юрлівы; гнеўны, сварлівы’, якое Фасмер (2, 80) не аддзязяе і ад зарить ’глядзець, не адрываючыся’ < прасл. *zbr‑/*zor‑ (гл. зорыць, зыр). Роднаснымі лічацца ст.-інд. haryati ’ён кахае, прагне’, ст.-в.-ням. gern ’прагны’, гоц. gairns, авест. žara‑ ’цэль, імкненне’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)