жва́чны, -ая, -ае.

1. Які жуе жвачку.

Жвачныя жывёлы.

2. у знач. наз. жва́чныя, -ых. Падатрад млекакормячых атрада парнакапытных (авечкі, козы, буйная рагатая жывёла і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рага́ты, -ая, -ае.

1. Які мае рогі.

Буйная рагатая жывёла.

2. Які мае форму рога¹.

Р. месяц.

3. Пра мужа, якому здраджвае жонка; ашуканы жонкаю (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рага́ты

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. рага́ты рага́тая рага́тае рага́тыя
Р. рага́тага рага́тай
рага́тае		 рага́тага рага́тых
Д. рага́таму рага́тай рага́таму рага́тым
В. рага́ты (неадуш.)
рага́тага (адуш.)		 рага́тую рага́тае рага́тыя (неадуш.)
рага́тых (адуш.)
Т. рага́тым рага́тай
рага́таю		 рага́тым рага́тымі
М. рага́тым рага́тай рага́тым рага́тых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рога́тый в разн. знач. рага́ты;

рога́тый скот рага́тая жывёла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бы́дла, -а, н.

1. зб. Буйная рагатая жывёла.

Гнаць б. ў поле.

2. перан. Пры выказванні зневажальных, пагардлівых адносін да каго-н. (разм., пагард.).

З дзяцінства ён толькі і чуў: «Мужык, б.».

|| прым. быдля́чы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

худо́біна, ‑ы, ж.

Разм. Пра адну свойскую жывёліну. — Ну, пайшла, пайшла, разбойніца рагатая, — ласкава падганяў Казімір худобіну. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парнакапы́тныя, ‑ых.

Атрад млекакормячых, якія маюць на кожнай канечнасці 2 ці 4 пальцы (капыты), да якога адносяцца свінні, вярблюды, авечкі, козы, буйная рагатая жывёла.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гавя́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж., зб.

Абл. Буйная рагатая жывёла; каровы. — Паглядзі адно, як цікава расцягнуўся цуг кароў. Вось колькі гавяды ў Сілцах! Гартны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Бадля́ ’рагатая жывёла’ (ДАБМ), быдлё ’рагатая жывёліна’ (Бяльк.). Укр. бидля́ ’маладая жывёліна’. З польск. bydlę ’тс’ (параўн. bydło ’жывёла’). У бел. бадля́ дыялектная фанетычная змена (ненаціскное ы > а) або ўплыў дзеяслова бада́ць ’калоць, біць рагамі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Гавя́да ’скаціна’, таксама гаўя́да (гл. ДАБМ, карта № 293). Прасл. *govędo ’буйная рагатая жывёла, скаціна’ (рус. дыял. говя́до, укр. дыял. говʼя́до, балг. гове́до, серб.-харв. го̀ведо і г. д.). Утварэнне суфіксам ‑ęd‑o да і.-е. *g​u̯ō̆u̯‑s ’буйная рагатая жывёла’. Агляд літ-ры ў Трубачова, Эт. сл., 7, 74–75. Усх.-палес. го́ўе, гаўя́ ’буйная рагатая жывёла, скаціна’, магчыма, < *govьje (< *govь < і.-е. *g​u̯ou̯‑); гл. Борысь, БЛ, 1979 (15), 47–48.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)