права́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
права́л |
права́лы |
| Р. |
права́лу |
права́лаў |
| Д. |
права́лу |
права́лам |
| В. |
права́л |
права́лы |
| Т. |
права́лам |
права́ламі |
| М. |
права́ле |
права́лах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
права́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. праваліцца, праваліць.
2. Месца, якое правалілася, паглыбленне.
Глыбокі п. у гарах.
3. перан. Поўная няўдача ў якой-н. справе.
П. планаў інтэрвентаў.
4. перан. Адсутнасць яснага ўспрымання ўсяго навакольнага (пры некаторых хваробах, ап’яненні).
Правалы памяці.
|| прым. права́льны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
права́л, -лу м., в разн. знач. прова́л;
п. у гара́х — прова́л в гора́х;
п. пла́наў інтэрве́нтаў — прова́л пла́нов интерве́нтов;
п. у па́мяці — прова́л в па́мяти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
права́л, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. праваліцца (у 2 знач.).
2. Месца, якое правалілася. Вось ужо відаць шырокі чорны правал ля падножжа гары. Арабей. Нягледзячы на тое, што правал у лежаку пагражаў пажарам, санітар і вухам не вёў: ёсць гаспадар, пан Тарбецкі, — няхай ён і правіць. Колас.
3. Тое, што і праём. Дамы ашчэрваліся чорнымі праваламі вокан. Асіпенка. [Рыгорка] знікаў у правале расчыненых дзвярэй. Дуброўскі.
4. перан. Поўная няўдача ў якой‑н. справе. Шкода не толькі волі, жыцця, а шкода і правалу той работы, якую даручыла яму партыя. Колас. // Раскрыццё (падпольнай арганізацыі). Пасля правалу арганізацыі бацьку майму прыйшлося доўга хавацца. Гарэцкі. // Нездавальняючая адзнака на экзамене.
5. перан. Адсутнасць яснага ўспрымання ўсяго, што акружае (пры некаторых хваробах, моцным ап’яненні). Як фарсіравалі рэчку — помніць [Баталаў], як абганялі абоз на шашы — таксама. А далей — правал. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены; зак.
1. што. Праламаць, абрушыць.
П. падлогу.
2. што. Загубіць якую-н. справу (разм.).
П. мерапрыемства.
3. каго-што. Адхіліць, адвесці (разм.).
П. каго-н. на экзамене (паставіць нездавальняючую ацэнку).
|| незак. права́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. права́л, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
правалі́цца, -алю́ся, -а́лішся, -а́ліцца; зак.
1. Упасці ў якую-н. адтуліну.
П. ў яму.
Гатоў скрозь зямлю п. (хочацца знікнуць, схавацца ад сораму, страху і пад.). Як скрозь зямлю праваліўся (знік невядома куды). П. мне скрозь зямлю (клятвеннае запэўненне ў праўдзівасці сваіх слоў; разм.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абрушыцца ад цяжару.
Столь правалілася.
3. перан. Пацярпець няўдачу (у якой-н. справе або пра якую-н. справу; разм.).
Спробы праваліліся.
П. на экзамене.
4. перан. Прапасці, знікнуць (разм.).
Куды ты праваліўся на два тыдні?
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уваліцца¹ (у 2 знач.).
Вочы праваліліся.
|| незак. права́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. права́л, -у, м. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фія́ска, нескл., н.
Няўдача, поўны правал.
Пацярпець ф.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прова́л в разн. знач. права́л, -лу м.;
прова́л в гора́х права́л у гара́х;
прова́л консерва́торов права́л кансерва́тараў;
прова́л па́мяти права́л па́мяці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крах, -у, м.
1. Разарэнне, банкруцтва.
К. банка.
2. перан. Правал, поўная няўдача.
Пацярпець к.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крах, ‑у, м.
Банкруцтва, разарэнне. Крах банка. Біржавы крах. // перан. Правал, поўная няўдача. Пацярпець крах. Крах каланіяльнай сістэмы.
[Ням. Krach.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)