плева́ть несов., прям., перен. плява́ць;
◊
плева́ть! (пустяки́) фам. плява́ць!;
не плюй в коло́дец — пригоди́тся воды́ напи́ться посл. не плюй у крыні́цу — пры́йдзеш па вадзі́цу; не плюй у вадзі́цу, давядзе́цца ж напі́цца;
плева́ть в потоло́к ле́нца ва́жыць; слу́хаць, як свіння́ ву́хае; зу́бы на со́нцы грэць; лы́нды (бі́бікі) біць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
плява́ць несов., прям., перен. плева́ть;
◊ п. на ўсё — плева́ть на всё;
п. у столь — плева́ть в потоло́к;
не плюй у кало́дзеж — давядзе́цца вады́ напі́цца — посл. не плюй в коло́дец — пригоди́тся воды́ напи́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заплява́ць сов., разг.
1. (начать плевать) заплева́ть;
2. (запачкать всё) заплева́ть, исплева́ть, оплева́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
столь ж. потоло́к м.;
◊ плява́ць у с. — плева́ть в потоло́к;
вы́расці пад с. — вы́расти до потолка́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цы́ркаць несов., разг.
1. (маленькими струйками) лить; дои́ть;
2. плева́ть сквозь зу́бы;
3. неодобр. дава́ть ма́ленькими до́зами
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Плява́ць ’выдаляць з рота сліну, макроту і пад.’ (ТСБМ). Да плю́ваць (гл.), якое (з прасл. *pju‑va‑ti) з’яўляецца ітэратыўным ад *pjъv‑a‑ti > ст.-слав. пльвати, ст.-чэш. pľvati, польск. plwać, рус. плевать. Мяккае лʼ у гэтых формах не эпентэтычнае, а з’явілася паводле аналогіі з *blьvati > бляваць (гл.) (Махэк₂, 461; Фасмер, 3, 291; Банькоўскі, 2, 613) ці мае гукапераймальны характар (Брукнер, 419; Фасмер, 3, 291). Сюды ж: плёвалка ’плявальніца’ (Шат.) і, магчыма, плёваць ’біцца (пра сэрца)’ (брагін., Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плюва́ць ’пляваць’ (Нас.; Растарг.; шчуч., Сл. ПЗБ), плювака ’хто часта плюе’ (Нас.); укр. плювати, рус. плевать, дыял. плювать ’тс’, польск. pluć, plwać, н.-луж. pluwaś, дыял./;/ш’, в.-луж. pluwać, чэш. pliti, кніжн. phati < ст.-чэш. ρΓναίΐ. літарат. plivati, славац. рГш© pľvať, славен. pljuvati, рэз’ян. pjuval, серб.-харв. тъувати, макед. гілю вес дыял. ivijyea. балг. плюя, плювам, ц.-слав. пльвати, плювати ’пляваць’. Прасл. *рГий, *plʼbvati (Бязлай, 3, 59) ці *pjuii, *pjьvati (Фасмер, 3, 291; Банькоўскі, 2, 613), роднаснымі з’яўляюцца: літ. spiauti, лат. spĮaut ’пляваць’, ст.-грэч. πτύω ’плюю’, гоц. speiwan ’пляваць’, ст.-інд. sthlvati ’плюе’ < і.-е. *speu‑ (Міклашыч, 251; Траўтман, 276; Френкель, 866; Махэк₂, 461). Сюды ж ашм. плаваць ’тс’ (Стан.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
потоло́к м.
1. столь, род. сто́лі ж.;
кесо́нный кессо́нный (я́щичный) потоло́к техн. кесо́нная (скры́начная) столь;
2. ав. найбо́льшая вышыня́; патало́к, -лка́ м.;
◊
взять с потолка́ узя́ць (вы́думаць) з галавы́, вы́смактаць з па́льца;
плева́ть в потоло́к ле́нца ва́жыць; лы́нды (бі́бікі) біць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)