◎ Пеў (пев) ’спяванне маткі ў пчолаў’ (Анох.). Рэгіянальны архаізм, звычайна адваротны дэрыват спеў. Да паць ’спяваць’ (гл.) < прасл. pūti ’тс’. Заканчэнне -ντ > , як у zovb ’кліч, гуканне’, zevb ’зеў’, параўн. зваць. зяваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запе́ць, -пяю́, -пяе́ш, -пяе́; -пяём, -пеяце́, -пяю́ць; -пе́ў, -пе́ла; -пе́й; зак.
Пачаць пець.
|| незак. запява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пяю́ |
пяё́м |
| 2-я ас. |
пяе́ш |
пеяце́ |
| 3-я ас. |
пяе́ |
пяю́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пе́ў |
пе́лі |
| ж. |
пе́ла |
| н. |
пе́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пе́й |
пе́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пеючы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прапе́ць, -пяю́, -пяе́ш, -пяе́; -пяём, -пеяце́, -пяю́ць; -пе́ў, -пе́ла; -пе́й; зак.
1. гл. пець.
2. што. Страціць ад спявання (голас; разм.).
П. свой голас.
3. што і без дап. Правесці які-н. час, займаючыся спяваннем.
П. увесь вечар.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перацярпе́ць сов.
1. перетерпе́ть;
~пе́ў боль — перетерпе́л боль;
2. перетерпе́ть, претерпе́ть, перенести́; испыта́ть;
ён мно́га ~пе́ў — он мно́го перенёс (перетерпе́л, испыта́л)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наддо́льны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца над долам (у 1, 2 знач.), над зямлёю. Лясны жаваранак вольны, Снуючыся ў яснай сіні, Песню пеў у жытнім кліне І будзіў прастор наддольны. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыкіпе́ць сов., разг. прикипе́ть;
◊ як сеў, дык і ~пе́ў — погов. сел и — ни с ме́ста
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
весялу́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Разм. Ласк. да весялуха.
2. Уваходзіць у склад некаторых слоў са значэннем вясёлы. Дудка-весялушка. □ Каб я быў крылатай птушкай, Не ляцеў бы я ў гай, Пеў бы песні-весялушкі Там, дзе слёзы лье ратай. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Няўлю́дны, неулидны ’нелюдзімы’ (Ян.), няўлюадзе (неў‑ людзьдзя, невлюддзе) ’нелюдзь, нікчэмнасць’ (Юрч. НВС, Нас., Бяльк.), неўледдзе ’нелюдзім’ (Сл. ПЗБ), мае паралелі ў іншых славянскіх мовах: чэш. nevlldny ’няветлы’, славен. nevljuden ’тс’, серб.-харв. пеў лудай ’тс’. Да улюдны ’прыстойны, варты’ (ТС), улюддзе (влюддзе) ’чалавек, чалавечына’ (Нас.) і пад., усё да люд (гл.); славянскія паралелі маюць, відаць, самастойнае паходжанне, параўн. серб.-харв. улудан ’ветлівы’, ульудити се ’стаць ветлівым, набыць прыстойнасць’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́спець сов.
1. вы́зреть, вы́спеть, созре́ть;
жы́та ўжо ~пела — рожь уже́ вы́зрела (вы́спела, созре́ла);
2. перен. созре́ть;
у яго́ адра́зу ~пеў план — у него́ сра́зу созре́л план
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)