пе́шы, -ая, -ае.

Які ідзе пехатой ці праводзіцца, ажыццяўляецца пехатой.

П. чалавек.

П. (наз.) коннаму не таварыш (прыказка). П. паход.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пе́шы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. пе́шы пе́шая пе́шае пе́шыя
Р. пе́шага пе́шай
пе́шае		 пе́шага пе́шых
Д. пе́шаму пе́шай пе́шаму пе́шым
В. пе́шы (неадуш.)
пе́шага (адуш.)		 пе́шую пе́шае пе́шыя (неадуш.)
пе́шых (адуш.)
Т. пе́шым пе́шай
пе́шаю		 пе́шым пе́шымі
М. пе́шым пе́шай пе́шым пе́шых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

пе́шы

1. прил., в разн. знач. пе́ший;

п. перахо́д — пе́ший перехо́д;

п. строй — пе́ший строй;

2. в знач. сущ. пе́ший;

◊ п. ко́ннаму не тава́рыш — погов. пе́ший ко́нному не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пе́шы, ‑ая, ‑ае.

1. Які ідзе пехатой. Пешы чалавек. □ Да Дубовай грады ехалі матацыклісты, цягнуліся дзве павозкі і крочыла вялікая група пешых салдат. Федасеенка. // у знач. наз. пе́шы, ‑ага, м. Той, хто ідзе пехатой. Пешы коннаму не таварыш. Прыказка.

2. Які праводзіцца, ажыццяўляецца пехатой. Пешы паход.

3. Пяхотны, не конны. Пешы строй. □ Вакол.. [парламента] тоўпіліся ўзмоцненыя атрады паліцыі, коннай, пешай і на матацыклах. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пе́шы, пе́шый ’які ідзе пехатой; пяхотны, не конны’ (ТСБМ, Бяльк.). Укр. пі́ший, рус. пе́ший, сімб. пѣхій (Даль, 3, 551), разан. пѣсью ’пешшу’, польск. pieszy, н.-луж. pěšy, в.-луж. pěši, чэш. pěší, pěchý, славац. peší ’тс’, славен. ki gre pẹ̑š, старое pẹ̑š ’пешы’, серб.-харв. пје̏шице, старое пје̏ше ’пяшком’, макед. пеш, пешки, пеша, балг. пеш, пе́ши, ст.-слав. пѣшь ’пешы’. Прасл. pěšь < pěs‑jь, якое (праз форму pěsъ) узыходзіць да і.-е. *pēd‑su ’на нагах (ісці)’ у процівагу ’ехаць на кані, на лодцы’ < і.-е. pēds ’нага’ (’ступня’) (Мее, MSL, 14, 314; Махэк₂, 446; Бязлай, 3, 29). Фасмер (3, 257) сумняваецца ў гэтым, даводзячы, што ў такім выпадку слав. форма была б pěsъ. Зыходнай формай для прасл. pěšь ён падае *pēdsios, вытворнага ад pēd‑ ’ступня’, лац. pēs, pedis ’нага’, літ. pèdè ’след нагі’, лат. pę̂ds ’тс’, pę̂da ’падэшва’, ст.-грэч. πούς, Р. скл. ποδός, дарычн. πώς ’ступня’, ст.-інд. padám ’след нагі, ступня’, гоц. fōtus, літ. pésčias ’пешы’ (і.-е. скланенне было атэматычным, з аблаўтам: Н. скл. pēd‑s, Р. скл. pod‑ós). Першапачатковая і.-е. лексема pēd‑s пазней у слав. прамове замянілася на noga, у балт. (літ.) — на kojà ’нага’. Аб прасл. *pěšь(jь) ’слабы, стомлены’, звязаным генетычна з *pьxati, гл. Варбот, Этимология–1971, 18–19.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пешахо́дны, -ая, -ае.

1. Прызначаны для хадзьбы пяшком.

П. мосцік.

2. Тое, што і пешы.

П. рух.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пе́ший

1. прил., в разн. знач. пе́шы;

пе́ший строй пе́шы строй;

2. сущ. пе́шы, -шага м.;

◊

пе́ший ко́нному не това́рищ погов. пе́шы ко́ннаму не тава́рыш;

пе́шим хо́дом пяшко́м, пехато́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пешахо́д, ‑а, М ‑дзе, м.

Чалавек, які ідзе пяшком; пешы чалавек. Па тратуарах... праходзілі рэдкія пешаходы. Гурскі. Дар’я Сяргееўна пільна.. перабірае вачамі ўсіх пешаходаў, што ідуць туды і насустрач. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пе́ша, пе́шо, пі́шо ’пяшком’ (ТСБМ; Сцяшк. Сл.: лях., гродз., маст., драг., Сл. ПЗБ) — адпрыметнікавыя ўтварэнні з суф. *‑o. Да пе́шы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пехадра́ла ’пехатой’ (груб.) (калінк., З нар. сл.), пішыдршт ’тс’ (Юрч. СНС), рус. пеходралом, пешедралом ’тс’. Да пех‑ (гл. пешы) і драла (гл.). Параўн. яшчэ драць, драпаць ’уцякаць’, рус. удирать ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)