пачува́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пачува́юся |
пачува́емся |
| 2-я ас. |
пачува́ешся |
пачува́ецеся |
| 3-я ас. |
пачува́ецца |
пачува́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пачува́ўся |
пачува́ліся |
| ж. |
пачува́лася |
| н. |
пачува́лася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пачува́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пачува́цца несов., разг. чу́вствовать себя́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пачува́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і пачуваць. Лабановіч пачуваўся добра і вольна і ўвесь час вёў размову то з гаспадарамі, то з паненкамі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нача́іць ’прадказаць’, пачувацца ’чакаць’ (Нас.). Да чиіць, чияць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сто́гнуць ‘выдаваць працяглыя глухія гукі’ (Нас., Байк. і Некр.): на ўси животы стогнець (Нас.). Гл. стагнаць. Сюды ж стогоне́ць ‘гудзець, аддавацца гулам’ (ТС), што можна разглядаць як другаснае пашырэнне асновы, і стогне́ць ‘дрэнна захоўвацца, псавацца’ (ТС) — магчымы ітэратыў да стагнаць з семантыкай ‘дрэнна сябе адчуваць; дрэнна пачувацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чу́вствовать несов. адчува́ць; пачува́ць; (со словом себя — ещё) пачува́цца;
чу́вствовать хо́лод адчува́ць хо́лад;
чу́вствовать ра́дость адчува́ць ра́дасць;
чу́вствовать му́зыку адчува́ць му́зыку;
чу́вствовать боль в ноге́ адчува́ць боль у назе́;
чу́вствовать себя́ лу́чше адчува́ць (пачува́ць) сябе́ (пачува́цца) лепш;
◊
как вы себя́ чу́вствуете? (вопрос о состоянии здоровья) як вы сябе́ пачува́еце (адчува́еце)?, як вы пачува́ецеся?, як вы ма́ецеся?;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сярто́ліцца ’быць у неспакоі, неспакойна пачувацца, сядзець’ (лаг., Гіл.), ’выконваць доўгую і цяжкую работу’ (ушац., Нар. лекс.). Словаўтваральны варыянт да сёртаць (гл.): *sьrtati > *sьrt‑olʼa > sьrt‑ol‑iti (sę), што да прасл. *sьrt‑ < і.-е. *ser‑ ’цячы, рухацца’ (Варбат, Этимология–1975, 32–34). Параўноўваюць з балг. дыял. ср̥тим ’цяжка, з намаганнем працаваць’ (Пятлёва, Этимология–1985, 18). Сюды ж, магчыма, і ўкр. се́ртувати ’цягаць сюды і туды’, якое выводзіцца з польск. certować ’цырымоніцца, браць удзел у барацьбе, змагацца’ < лац. certo ’змагаюся’ (ЕСУМ, 5, 222), што не выключае кантамінацыі згаданых дзеясловаў. Адносна экспрэсіўнага суф. ‑oli‑ гл. Борысь, Etymologie, 697.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)