нізі́нны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
нізі́нны |
нізі́нная |
нізі́ннае |
нізі́нныя |
| Р. |
нізі́ннага |
нізі́ннай
нізі́ннае |
нізі́ннага |
нізі́нных |
| Д. |
нізі́ннаму |
нізі́ннай |
нізі́ннаму |
нізі́нным |
| В. |
нізі́нны (неадуш.)
нізі́ннага (адуш.) |
нізі́нную |
нізі́ннае |
нізі́нныя (неадуш.)
нізі́нных (адуш.) |
| Т. |
нізі́нным |
нізі́ннай
нізі́ннаю |
нізі́нным |
нізі́ннымі |
| М. |
нізі́нным |
нізі́ннай |
нізі́нным |
нізі́нных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ніз, -у, мн. нізы́, -о́ў, м.
1. Ніжняя частка чаго-н.
Н. рукава.
2. Паверхня, бок прадмета, процілеглы яго верху.
Н. скрыні.
3. Унутраны бок (матэрыі, вопраткі); спод.
Н. паліто.
4. Нізіннае месца.
Сцелецца па нізах туман.
5. Тое, што і нізоўе.
6. мн. Шырокія пласты працоўнага народа.
Сацыяльныя нізы.
7. мн. Ніжнія ноты (спец.).
Браць нізы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Дуб 1 ’дуб’. Рус. дуб, укр. дуб, польск. dąb, чэш. dub, серб.-харв. ду̑б, ст.-слав. дѫбъ. Прасл. *dǫbъ, дуб’ (падрабязны агляд форм і семантыкі гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 95–97). Паводле Трубачова, прасл. *dǫbъ — гэта назва-эўфемізм, якая звязана з лексікай з шырокай семантыкай: *dǫbrava, *dъbrь. У аснове ляжыць і.-е. *dheu̯bh‑ ’глыбокі’, але Трубачоў разумее *dǫbъ як іншасказальнае слова: першапачаткова ’нізіннае (дрэва)’. Сюды адносіцца і бел. дуб ’вялікі човен’ (Бяльк.), рус. дуб, укр. дуб. Прасл. характар маюць *dǫbiti (бел. дубі́ць і г д.); гл. Трубачоў, там жа, 91–92; прасл. dǫbina (у тым ліку бел. дубі́на, рус. дуби́на, укр. дуби́на).
Дуб 2 ’вялікі човен’. Гл. дуб 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́падзь 1 ’закалец — сыры, недапечаны слой хлеба каля ніжняй скарынкі, які ўзнікае пры неналежным выпяканні’, пры́падлівы ’з закальцам, як бы трохі прылеплены да поду’ (Нас.). Магчыма, перанос значэння з наступнага слова — ’сыры слой у хлебе, як глей’, але не выключана і незалежнае ўтварэнне ад прыпада́ць з семантычнай матывацыяй: ’нізкі; які не падняўся; злеглы’ і да т. п.
Пры́падзь 2 ’слой глеістай зямлі; падзол’ (Нас., Байк. і Некр., Варл.), пры́падлівы ’глеісты, з падзолам’ (Нас.), прыпа́длівый ’вільготны, злеглы (аб зямлі)’ (Бяльк.). Рус. зах. при́падь ’падзолістая глеба’, смал., цвяр. припа́дливый ’зацвярдзелы (пра зямлю, глебу)’, укр. при́падь ’нізіннае месца; чарназём з гразкай глінай’, припа́дливый ’нізінны’. Да прыпадаць 1 ’нахіляцца, прыціскацца’, ’шчыльна прылягаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ніз, ‑у; мн. нізы, ‑оў; м.
1. Ніжняя частка чаго‑н.; проціл. верх. Верх халяў быў шэры ад пылу, а ніз памок ад расы. Мележ. Ціха было ў густым бары; закрыла ніз цемната. Колас. // Разм. Ніжні паверх дома.
2. Паверхня, бок прадмета, процілеглы яго верху. Ніз вечка. // Унутраны бок (матэрыі, вопраткі); спод.
3. Нізіннае месца. Над палямі мрок прарваўся, Па нізах расплыўся. Колас.
4. Ніжняе цячэнне ракі; нізоўе.
5. толькі мн. (нізы, ‑оў). Шырокія пласты працоўнага народа. Вялікі грамадзянскі і пісьменніцкі подзвіг Купалы .. у тым, што выхадзец з сацыяльных нізоў, чалавек, пазбаўлены магчымасці атрымаць сістэматычную адукацыю, змог узняцца да вяршынь класічнай мастацкай думкі. Ярош.
6. толькі мн. (нізы, ‑оў). Ніжнія ноты. Браць нізы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)