ныць, ны́ю, ны́еш, ны́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Балець (пра адчуванне тупога, цягучага болю).
Зуб ные.
2. Надакучліва скардзіцца на што-н.
3. перан. Цягуча, жаласна гусці (разм.).
Ные ў коміне вецер.
◊
Сэрца ные — пра пачуццё непакою, хвалявання.
|| наз. ныццё, -я́, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ны́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ны́ю |
ны́ем |
| 2-я ас. |
ны́еш |
ны́еце |
| 3-я ас. |
ны́е |
ны́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ны́ў |
ны́лі |
| ж. |
ны́ла |
| н. |
ны́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ны́й |
ны́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ны́ючы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ныць несов., в разн. знач. ныть;
сэ́рца ны́е — се́рдце но́ет;
чаго́ ты ны́еш? — чего́ ты но́еш?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ныць, ныю, ныеш, ные; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Балець (пра адчуванне тупога, цягучага болю). Ныла спіна, балела шыя... балеў пад пахай рубец. Даўно ён ужо не ныў. Пташнікаў. Туравец стаў больш адчуваць, як ные параненая рука. Мележ. / у безас. ужыв. Хлопцам прыходзілася ўвесь час нізка прыгінацца, ад гэтага ныла ў паясніцы. Шахавец.
2. Надакучліва скардзіцца на што‑н. Большасць рабочых жыве ў навакольных вёсках, ходзіць на працу за 3–5 кіламетраў, і ніхто не ные, ніхто нічога не патрабуе. Грахоўскі. Адзін не мае часу носа ўцерці за работаю, а другі ные ад таго, што не ведае, куды яму дзець лішні час. Крапіва.
3. перан. Разм. Цягуча, жаласна гусці. Улетку галлём зялёным шуміць.. [шлях], а ўзімку адзінока ныюць на слупах драты. Скрыган. Пад столлю нылі камары. Самуйлёнак. У вяршалінах дрэў нудна ныў вецер. Новікаў.
•••
Душа (сэрца) ные гл. душа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ныць ’тупа балець; надакучліва гаварыць, скардзіцца; марнець, чахнуць’ (Сл. ПЗБ, ТС), ’нудзіцца, знемагаць’ (Нас., Яруш., Гарэц., Пятк. 2), ’усмажвацца (пра грыбы)’, укр. ни́ти, рус. ныть, польск. дыял. nuć, чэш. nýti, славац. nuť. Чаргуецца з чэш. unaviti ’умарыць’, гл. навец, параўн. *baviti: *byti, на падставе чаго рэканструюецца прасл. *nyti ’знемагаць, нудзіцца’, *naviti ’стамляць’ (узыходзіць да і.-е. гнязда *nau‑/*nəu‑/*nū‑), параўн. літ. nõvyti ’мучыць, марыць, прыгнятаць’, лат. nāvêt, nāvît ’стаміць’, ст.-прус. nowis ’пень’, гоц. naus ’нябошчык’, ст.-ісл. nár ’тс’ і пад (Фасмер, 3, 92; Бязлай, 2, 216; Варбат, Этимология–1973, 31).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заны́ць, -ны́ю, -ны́еш, -ны́е; зак.
Пачаць ныць.
Нешта сэрца заныла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разны́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ы́ецца; зак.
1. Пачаць многа ныць (у 1 знач.); разбалецца.
Разныліся старыя косці.
2. Пачаць многа ныць (у 2 знач.); жаліцца, надаядаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мозжи́ть несов., разг. ныць, лама́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ню́нить несов., прост. ру́мзаць; ныць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зазно́біць
‘балець, ныць’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
зазно́біць |
зазно́бяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зазно́біў |
зазно́білі |
| ж. |
зазно́біла |
| н. |
зазно́біла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
зазно́біўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)