нае́сці, -е́м, -ясі́, -е́сць; -ядзі́м, -ясце́, -яду́ць; -е́ў, -е́ла; нае́ш; зак. (разм.).
1. чаго і без дап. З’есці ў нейкай колькасці, на якую-н. суму.
Н. ў рэстаране на вялікую суму.
2. перан., што і чаго. Атрымаць, нажыць у выніку сытнай яды.
Жывот н.
|| незак. наяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нае́сці
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нае́м |
наядзі́м |
| 2-я ас. |
наясі́ |
наясце́ |
| 3-я ас. |
нае́сць |
наяду́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нае́ў |
нае́лі |
| ж. |
нае́ла |
| н. |
нае́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нае́ш |
нае́шце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
нае́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нае́сці сов., разг., в разн. знач. нае́сть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нае́сці, ‑ем, ‑ясі, ‑есць; ‑ядзім, ‑ясце, ‑ядуць; пр. наеў; ‑ела; заг. наеш; зак.
Разм.
1. чаго і без дап. З’есці што‑н. у нейкай колькасці. Наесці ў рэстаране на пяць рублёў.
2. што і чаго. Атрымаць, нажыць у выніку сытнай яды. [Самусевіч:] — Ну, добра, я дакажу, што Самусевіч можа працаваць, і не абы-як... — Хто цябе ведае, — знарок ўпікалі яго. — Сала на жываце наеў, а ў галаве скразнякі загулялі... Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нае́сть сов., прост. нае́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да наесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панаяда́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак., што.
Разм. Наесці, нажыць сытай ядой — пра ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
На́едзь ’хвароба коней’ (пухав., Жыв. сл.), ’камень на зубах у каня’, ’жалвакі ў сале пад сківіцамі ў свіней’ (ТС). Ад нае́сці, гл. е́сці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбі́ць ’разбіць, разграміць’, ’раскалоць, раздзяліць на часткі’, ’растрэсці, расцерушыць’ (ТСБМ, Бяльк.), ’растрэсці, расцерушыць (пракосы, сена)’, ’разлучыць закаханых, сям’ю’, ’раскалоць бервяно, палена’ (Янк. 2), ’растрэсці’, ’размяшаць, разбоўтаць’, ’раздзяліць’, перан. ’наесці (пра жывот)’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), розбі́ць ’пабіць’, ’павялічыцца ў аб’ёме’, ’закласці, пачаць складваць, аснаваць’ (ТС). Ад раз- і біць (гл.). Сюды ж разбі́ты ’раз’езджаны’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)