навярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак.
1. каго-што чым. Палажыць што-н. цяжкае паверх чаго-н.
Н. каменем.
2. чаго. Налажыць, накідаць многа чаго-н.; наваліць.
Н. зямлі.
3. пераважна безас., чаго. Намесці, нагнаць у вялікай колькасці.
Навярнула гурбы снегу.
4. што. Нахіліць у які-н. бок.
Н. цэбар.
5. чаго і без дап. Нагаварыць на каго-н. няпраўды; наплесці (разм.).
Н. на чалавека немаведама чаго.
|| незак. наваро́чваць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навярну́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
навярну́ |
наве́рнем |
| 2-я ас. |
наве́рнеш |
наве́рнеце |
| 3-я ас. |
наве́рне |
наве́рнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
навярну́ў |
навярну́лі |
| ж. |
навярну́ла |
| н. |
навярну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
навярні́ |
навярні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
навярну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
навярну́ць сов.
1. (наложить в беспорядке) навали́ть, навороти́ть;
н. го́ры зямлі́ — навали́ть (навороти́ть) го́ры земли́;
2. (чым што) навали́ть (что на что); (накрыть, защитив что-л.) прикры́ть;
н. тале́рку кастру́ляй — накры́ть таре́лку кастрю́лей;
3. перен., разг. (обременить работой) навали́ть;
4. безл. (нападать в большом количестве) навали́ть;
~ну́ла мно́га сне́гу — навали́ло мно́го сне́гу;
5. (придать чему-л. наклонное положение) наклони́ть, склони́ть;
6. (на што) перен. приучи́ть (к чему), приохо́тить (к чему);
7. разг. наговори́ть, наклевета́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
навярну́ць, ‑вярну, ‑вернеш, ‑верне; зак.
1. каго-што чым. Палажыць што‑н. цяжкае паверх чаго‑н. Навярнуць камень на дошкі. Навярнуць ламачча бервяном.
2. чаго. Налажыць, накідаць многа чаго‑н.; наваліць. Навярнуць гару камення. □ Здорава фрыцы партызан баяліся — зямлі болей як у два метры навярнулі [да сцяны хаты]. Савіцкі.
3. пераважна безас. чаго. Намесці, нагнаць у вялікай колькасці. За ноч навярнула гурбы снегу.
4. што. Нахіліць, схіліць у які‑н. бок. Навярнуць слупы.
5. перан.; каго на што. Разм. Прыахвоціць да чаго‑н. Навярнуць на рыбалоўства.
6. чаго і без дап. Разм. Нагаварыць на каго‑н. няпраўды; наплесці. [Матка:] — Навярнуў [нехта] такога, што страх слухаць! На хлопца, які век птушаняці не зачапіў! Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Навярну́ць ’схіліць, пераканаць; нахіліць, пахіснуць; нагаварыць на каго-н.’ (Гарэц.), ’прымусіць’ (астрав., Сл. ПЗБ), ’надумацца (сказаць)’ (карм., Мат. Гом.), сюды ж навярну́цца ’павярнуцца’ (мядз., Жыв. сл.), ’адведаць’ (круп., «Полымя», 1980, 8, 253). Да вярну́ць з развіццём семантыкі ад ’вярнуць назад’, ’прымусіць адступіць’ да ’адведаць’, ’наваліць’, ’схіліць да чаго-н.’ і г. д., характэрнай для большасці славянскіх моў, параўн. укр. навернувся в хату, польск. nawrócić grzesznika (= схіліць да пакаяння), серб.-харв. навр́нути се ’зайсці, наведаць’ і інш., відаць, адлюстроўвае, акрамя шматзначнасці каранёвай марфемы, разгорнутую сінанімію прэфікса на-.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наваро́чваць гл. наварочаць, навярнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наваро́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да навярнуць (у 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наве́рнуты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад навярнуць (у 1, 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наворо́чать сов., прост. навярну́ць, наваро́чаць, мног. панаваро́чваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наваро́чвацца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да навярнуцца.
2. Зал. да наварочваць (гл. навярнуць у 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)