ме́дзь
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ме́дзь |
| Р. |
ме́дзі |
| Д. |
ме́дзі |
| В. |
ме́дзь |
| Т. |
ме́ддзю |
| М. |
ме́дзі |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
медзь, -і, ж.
1. Хімічны элемент, метал чырванавата-жоўтага колеру, вязкі і коўкі.
Плаўленая м.
2. зб. Вырабы з такога металу.
3. зб. Грошы з такога металу (разм.).
Рэшту атрымаў меддзю.
|| прым. ме́дны, -ая, -ае і медзяны́, -а́я, -о́е (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
медзь (род. ме́дзі) ж. медь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
медзь, ‑і, ж.
1. Хімічны элемент, метал чырванаватага колеру, вязкі і коўкі. // перан. Пра колер, які нагадвае колер медзі; чырвона-жоўты. Асенніх лісцяў плаўленая медзь кладзецца, астываючы, пад ногі. А. Вольскі. А неба звінела дубамі І сыпала медзь жалудоў. Пысін.
2. зб. Вырабы з гэтага металу. Не трубіў на зары гарніст, Не грымела аркестраў медзь. Панчанка.
3. зб. Разм. Медныя грошы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Медзь, міедь, мідь ’вязкі і коўкі метал чырванаватага колеру’, ’выраб з медзі’, ’медныя грошы’ (ТСБМ; драг., КЭС; Бес.). Укр. мідь, рус. медь, польск. miedź ’медзь’, н.-луж. měź ’тс’, ’бронза’, ’латунь’, в.-луж. mjedź ’руда’, а значэнне ’медзь’ — з чэш. мовы (Шустар-Шэўц, 12, 920); чэш. měď, славац. meď ’медзь’, славен. mẹ̑d ’медзь’, ’латунь’, серб.-харв. mjȅd, макед., балг. мед, ст.-слав. мѣдь ’медзь’. Прасл. mědь не мае генетычна блізкіх і.-е. адпаведнікаў. Яе збліжаюць са ст.-ісл. smiðr, ст.-в.-ням. smid ’каваль’, з ірл. mēin(n) ’метал руды’, ст.-грэч. σμίλα ’нож для вырэзвання’ (Міклашыч, 194; Аткупшчыкоў, Из истории, 157). Бернекер (2, 46) параўноўваў яе з ц.-слав. смѣдь ’цёмны, шэры’. Больш падрабязна літаратуру гл. Фасмер (2, 591), Покарны (697). Абаеў (Зб. Младэнаву, 321) выводзіць лексему mědь з назвы краіны Мідзія са ст.-іран. Māda‑ праз ст.-грэч. іян. Μηδία, з якой медзь іянійцы прывозілі ў свае калоніі на Чорным моры (Ольвія і інш.). Аналагічна лац. cuprum ’медзь’ < ст.-грэч. Κύπρος ’Кіпр’. Сюды ж медзякі ’медныя грошы’ (Яруш., ТСБМ) (відаць, з разм. рус. медяки), ме́дны, медзя́ны, медзяні́сты ’які мае адносіны да медзі: зроблены з медзі, падобны колерам на медзь або да іншых каляровых металаў’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Сл. ПЗБ), ме́дзень ’медны кацёл’ (паўд.-усх., КЭС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
медзяні́сты, -ая, -ае.
1. У склад якога ўваходзіць медзь.
Медзяністая сажа.
2. Падобны колерам на медзь.
М. колер.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
медзяні́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Спец. У склад якога ўваходзіць медзь. Медзяністая сажа.
2. Падобны колерам на медзь. Медзяністы колер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́дзісты, ‑ая, ‑ае.
Які ўтрымлівае медзь. Медзістыя сланцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электраліты́чны спец. электролити́ческий;
~ная ва́нна — электролити́ческая ва́нна;
~ная медзь — электролити́ческая медь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
медна...
Першая састаўная частка складаных слоў са значэннем: а) які мае адносіны да апрацоўкі медзі, напрыклад: медналіцейны, меднапракатны; б) у склад якога ўваходзіць медзь, напрыклад: меднааміячны, меднарудны; в) падобны чым‑н. на медзь, напрыклад: меднабароды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)