Маты́лькі ’кветкі валошкі, Centaurea cyanus L.’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). З польск. motyl ’сіняк’ і паводле падабенства колераў назва перанеслася на васілёк. Аднак рус. маск. мотылёк ’валошка’ і дан. ’стэпавы бяссмертнік’.
Матылькі́ 1 ’зацірка’ (ельск., Мат. Гом.). Відавочна, гэта слова адносіцца да рэдкай заціркі, у якой галушкі цяжка злавіць у лыжку, як матылька. Да матылёк (гл.).
*Матылькі́ 2, матылькі́ ’від узору ткання’ (петрык., Уладз.). Вузкі рэгіяналізм. Да матылёк (гл.). Узор названы паводле «лёгкасці лёту яго кветак, нібы ў матылька».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лускакры́лыя, -ых.
Назва атрада насякомых, да якога адносяцца матылькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
маты́лька
‘самка матыля’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
маты́лька |
маты́лькі |
| Р. |
маты́лькі |
маты́лек |
| Д. |
маты́льцы |
маты́лькам |
| В. |
маты́льку |
маты́лек |
| Т. |
маты́лькай
маты́лькаю |
маты́лькамі |
| М. |
маты́льцы |
маты́льках |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
матылё́к
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
матылё́к |
матылькі́ |
| Р. |
матылька́ |
матылько́ў |
| Д. |
матыльку́ |
матылька́м |
| В. |
матылька́ |
матылько́ў |
| Т. |
матылько́м |
матылька́мі |
| М. |
матыльку́ |
матылька́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
лускакры́лыя, ‑ых, мн.
Тое, што і матылькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ліставёрткі ’дробныя матылькі з сямейства Tortricidae’ (ТСБМ). З рус. листовертки ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
матылёк, ‑лька, м.
1. Насякомае з дзвюма парамі крылаў, пакрытых пылком рознага колеру, ад якога залежыць іх афарбоўка. Над полем казачнымі аганькамі снуюць, мітусяцца матылькі. Галавач. Начны матылёк рынуўся з вуліцы на зыркае святло і замітусіўся па пакоі. Чыгрынаў.
2. толькі мн. (матылькі́, ‑оў). Атрад насякомых, якія маюць па дзве пары крылаў, пакрытых дробнымі лусачкамі; лускакрылыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зляце́цца, ‑ціцца; ‑цімся, ‑ціцеся; зак.
Прыляцець у адно месца з розных бакоў (пра ўсіх, многіх). І матылькі зляцеліся, Чырвоныя, У крапінку. Астрэйка. // перан. Разм. Сабрацца разам адусюль (пра ўсіх, многіх). Сябры зляцеліся адразу Да дрэў альховага ляска. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кра́пінка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Памянш. да крапіна; невялікая крапіна. І неяк адразу пацяплела на сэрцы ў Алёшкі — абсівераная скура рук гэтага чалавека была ў крапінках вугальнага пылу. Лынькоў. І матылькі зляцеліся, Чырвоныя, У крапінку. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
легкакры́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Хуткі ў палёце, у рухах. Легкакрылая чайка. Легкакрылыя матылькі.
2. перан. Паэт. Зменлівы, няўстойлівы, мімалётны. Па-над сонным сялом, над заводамі Праляцеў легкакрылы Май. Лявонны. Скуль ты, вецер легкакрылы, Адкажы? Калі можаш, майму гору Памажы... Васілёк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)