ло́пух

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. ло́пух
Р. ло́пуху
Д. ло́пуху
В. ло́пух
Т. ло́пухам
М. ло́пуху

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ло́пух, -у, мн. -і, -аў, м.

Травяністая расліна сямейства складанакветных з буйным шырокім лісцем і ўчэпістымі калючымі галоўкамі, а таксама ліст гэтай расліны; дзядоўнік.

|| прым. ло́пухавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лопу́х бот. ло́пух, -ху м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ло́пух, -ху м., бот. лопу́х, репе́й, репе́йник

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ло́пух, ‑у, м.

Двухгадовая або шматгадовая травяністая расліна сямейства складанакветных з буйнымі шырокімі лістамі і ўчэпістымі калючкамі. Прызба па самыя вокны зарасла была лебядою і лопухам. Чорны. // Ліст гэтай расліны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лопух ’шыракалістая трава ўвогуле’ (Нас.), ’лопух павуціністы Arctium L. tomentosum Mill.’ (ТСБМ, Кіс., чэрв., Сл. ПЗБ), лапу́х ’тс’ (гродз., Кіс.; ТС), лопух ’лопух Lappa major Gaerh, або Arctium majus Sch.’ (Шат.); ’падбел звычайны, Tussilago farfara L.’ (Нас.; смал., Кіс.), ’чартапалох, Carduus L.’ (слуц., Лекс. і грам.), ’чаравічак сапраўдны, Cypripedus calceolus L.’ (Бейл.), ’лотаць, Caltha palustris L.’ (Касп., Маш., Бейл., віл., бярэз., шчуч., докш., маст., барыс., чэрв., Сл. ПЗБ), ’падалешнік еўрапейскі, Asarum europeum L.’ (Бейл.), ’гарлачык белы, Nymphea alba L.’ (маг., смал., Кіс.), ’гарлачык чыста-белы, Nymphea candida Presl.’ (усх.-пал., Бейл.), ’гарлачык жоўты, Nuphar (L) luteum Sm.’ (смал., Кіс.; Бейл., Бяльк.). Укр. лопу́х, рус. ло́пу́х, лопу́ха, лапу́ха́, польск. łopuch ’лопух’, н.-луж. łopuch, lompuch (з другасным ‑m‑) ’шчаўе’; чэш. lopuch, славац. lopúch, славен. lopúh, серб.-харв. ло̀пух, ло̏пух, балг. ло́пух, ло́пох, банац. лопуф. Прасл. lopuxъ ’лопух’, ’расліна з вялікімі лістамі ад lopъ ’ліст’, генетычна роднасным да якога з’яўляецца літ. lapas ’ліст’ (Бернекер, 1, 733; Груненталь, ИОРЯС, 18 (4), 147; Фасмер, 2, 520; Слаўскі, 5, 204–205).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лопу́шник обл., см. лопу́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзяды́, -о́ў, адз. дзед, -а, М дзе́дзе, м.

1. Пустазелле з калючым лісцем і сцяблом, з лілавата-чырвоным суквеццем; бадзяк.

2. Пустазелле з шырокім лісцем і ўчэпістымі суквеццямі; лопух.

На штаны начаплялася дзядоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзядо́ўнік, ‑у, м.

Каліўе, зараснік дзядоў ​2. Навокал буяла крапіва, рос дзядоўнік, лопух, цвіў мак-самасей. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лопян ’лопух павуціністы, Arctium (L.) tomentosum Mill.’ (брэсц., Кіс.). Запазычана з польск. łopian ’лопух вялікі, Arctium lappa’, якое з прасл. lopěnъ < і.-е. *lō̆p‑/*lē̆p‑ ’аб нечым шырокім і плоскім’ (Слаўскі, 5, 199–201).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)