Лапаты́

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. Лапаты́
Р. Лапато́ў
Д. Лапата́м
В. Лапаты́
Т. Лапата́мі
М. Лапата́х

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Лапа́ты

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. Лапа́ты
Р. Лапа́т
Лапа́таў
Д. Лапа́там
В. Лапа́ты
Т. Лапа́тамі
М. Лапа́тах

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

лапа́та

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. лапа́та лапа́ты
Р. лапа́ты лапа́т
Д. лапа́це лапа́там
В. лапа́ту лапа́ты
Т. лапа́тай
лапа́таю		 лапа́тамі
М. лапа́це лапа́тах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дзяржа́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

Ручка якога-н. прадмета (лапаты, малатка, нажа і пад.).

Д. матыкі.

Д. грабель.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

катлава́н, ‑а, м.

Выемка ў грунце, прыгатаваная для закладкі фундамента якога‑н. збудавання. Катлаван пад галоўны корпус электрастанцыі. □ Кожнай брыгадзе выдаваліся лапаты, усе накіроўваліся на адзін аб’ект — капаць катлаваны для падмуркаў пад інтэрнат. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзяржа́нне, ‑я, н.

Ручка якой‑н. прылады (лапаты, малатка, нажа і пад.). З дальняга кутка.. выйшла кабета, з дзеркачом на доўгім дзяржанні ў адной руцэ і бляшаным шуфлікам — у другой. Дуброўскі. — Міша Расолька зламаў дзяржанне матыкі і не працуе. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Лапты́р, лаптырок ’лопасць, ніжняя частка лапаты, вясла’ (паўн.-зах., КЭС). Да лапта. Параўн. рус. лапта, лота ’лопасць’ (Даль, 2, 612). Суф. -ыр, як у лабыр (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Мэткі ’кулік з саломы для пакрыцця страхі’ (пруж., Нар. сл.). Не зусім ясна. Відаць, з ⁺мэнткі, якое з літ. merita ’лапатачка’: плоскія снопікі з саломы падобны да лапаты. Выпадзенне ‑н‑ параўн. у мэтэнька (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рангаві́ска ’ручка ў вілах’, ранкаві́чка, ранкаяска (навагр., Сл. рэг. лекс.), ранкаві́ско ’ручка ад лапаты’ (Сцяшк. Сл.). З польск. rękowisko ’тс’. Форма ранкаяска ўяўляе сабой кантамінацыю польск. rękowisko і rękojeść ’тс’, ранкавічка, відаць, асацыятыўная форма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

разва́лы, ‑аў; адз. няма.

1. Рама з трох жэрдак, якая кладзецца на сані для большай умяшчальнасці. На шырокіх, з разваламі, закіданых саломай санях сядзела жанчына. Галавач. Каб павялічыць пагрузачную пляцоўку саней, паўзверх іх клаліся развалы. «Помнікі».

2. Нізкія і шырокія сані з такой рамай. Балота моцна ўкавана, А снегу — на лапаты дзве... І на развалах стог духмяны У вёску між кустоў плыве. Дукса.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)