ко́льца, -а, мн. ко́льцы і (з ліч. 2, 3, 4) кальцы́, ко́льцаў, н.
1. Прадмет, звычайна металічны, які мае форму вобада, абруча, акружнасці.
Кольцы дроту.
Гімнастычныя кольцы.
2. Тое, што мае форму такога прадмета.
Кольцы дыму.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нару́чнікі, -аў, адз. -нік, -а, м.
Металічныя кольцы, злучаныя ланцужком, якія надзяваюцца на рукі злачынцам, зняволеным; кайданкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кальчу́жны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да кальчугі. Кальчужныя кольцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цу́глевы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да цугляў. Цуглевыя кольцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кайданы́, -о́ў і кайда́ны, -аў.
Злучаныя ланцугом жалезныя кольцы, якія надзяваюцца на рукі і ногі тым, хто абвінавачваецца ў цяжкіх злачынствах.
Закаваць у к.
|| прым. кайда́навы, -ая, -ае і кайда́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ло́жавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да ложы 2. Ложавыя кольцы вінтоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кальцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; незак.
1. каго-што. Меціць (жывёліну), надзяваючы кольцы на лапкі птушак або хвасты рыб для даследавання напрамку і хуткасці іх перамяшчэння, працягласці жыцця і інш.
К. пералётных птушак.
2. што. Рабіць кругавы зрэз кары або надзяваць на ствол дрэва драцяныя кольцы з мэтай уздзеяння на яго рост.
3. што. Абмазваць ствол дрэва для аховы яго ад шкодных насякомых.
|| зак. закальцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны і акальцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны.
|| наз. кальцава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ршневы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да поршня. Поршневыя кольцы. // Які працуе пры дапамозе поршня. Поршневыя машыны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кальцо́, ‑а́; мн. ко́льцы (з ліч. 2, 3, 4 кальцы́), ко́льцаў; н.
1. Прадмет, звычайна металічны, які мае форму вобада, абруча, акружнасці. Па баках ад яе [варонкі] пагойдваліся скручаныя кольцы калючага дроту. Пятніцкі. Каб зрабіць.. [бугая] больш-менш паслухмяным, яму патрэбна было ўправіць у ноздры кальцо. Ракітны. Рвануў Даніла Ланцугі, І кольцы трэснулі са звонам. Колас. // мн. (ко́льцы, ‑аў). Гімнастычны снарад, які складаецца з двух падвешаных абручоў.
2. чаго. Тое, што мае форму такога прадмета. Дзед Мірон закурвае люльку, з-пад парыжэлых вусоў выпускае кольцы дыму, усё роўна бы паравоз, і ціха ўсміхаецца. Даніленка. // Тое, што абкружае, апаясвае, замыкае што‑н. або каго‑н. Кальцо блакады. □ Эвакуіраваныя чырвоныя прарваліся праз кальцо белых, кальцо, што сцягвалася наўкол горада. Мікуліч. Цяжка было зразумець, як яны [партызаны] змаглі вырвацца з кальца, знішчальнага агню. Брыль.
3. Канцавы пункт трамвайнага, аўтобуснага і інш. маршрутаў, дзе робіцца паварот для прадаўжэння шляху ў зваротным напрамку. Трамвайнае кальцо. Кальцо тралейбуса. Даехаць да кальца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кальцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак., каго-што.
1. Надзяваць мечаныя кольцы на лапкі птушак або хвасты рыб для даследавання напрамку і скорасці іх перамяшчэння, працягласці жыцця і інш. Кальцаваць пералётных птушак.
2. Рабіць кругавы зрэз кары або надзяваць на ствол дрэва драцяныя кольцы з мэтай запаволіць рост і павялічыць плоданашэнне, надаць пэўную форму кроне і інш.
3. Абмазваць укругавую ствол дрэва смалой для аховы яго ад шкодных насякомых, чарвей і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)