ка́ста
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ка́ста |
ка́сты |
| Р. |
ка́сты |
ка́ст |
| Д. |
ка́сце |
ка́стам |
| В. |
ка́сту |
ка́сты |
| Т. |
ка́стай
ка́стаю |
ка́стамі |
| М. |
ка́сце |
ка́стах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ка́ст
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ка́ст |
ка́сты |
| Р. |
ка́ста |
ка́стаў |
| Д. |
ка́сту |
ка́стам |
| В. |
ка́ст |
ка́сты |
| Т. |
ка́стам |
ка́стамі |
| М. |
ка́сце |
ка́стах |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бра́хман, ‑а, м.
Чалавек, які належыць да вышэйшай касты (першапачаткова — касты жрацоў) у Індыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́ставы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да касты, уласцівы касце. Каставая сістэма. Каставая замкнутасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яныча́р, ‑а, м.
Гіст. Воін прывілеяванай рэгулярнай пяхоты ў султанскай Турцыі. // перан. Пра чалавека, які праяўляе залішнюю жорсткасць пры абароне інтарэсаў прывілеяваных колаў якога‑н. класа, якой‑н. касты і пад.
[Ад тур. yeniceri — новае войска.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мамелю́к, ‑а, м.
1. Прадстаўнік ваеннафеадальнай касты ў Егіпце, заснавальнікамі якой былі рабы-чэркесы, што складалі з 13 ст. асабістую гвардыю султана.
2. Конны гвардзеец з асабістай аховы Напалеона Банапарта, набранай у час паходу на Егіпет.
[Фр. mameluk ад араб. mamelūk — нявольнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́ста 1 ’каста’ (ТСБМ). Рус. ка́ста, укр. ка́ста. Паводле Фасмера, 2, 207, запазычанне з зах.-еўрап. моў. Праз мовы-пасрэднікі, ням. (Kaste) або франц. (caste), слова ўзята з парт. casta ’парода; паходжанне’, першапачаткова ’чыстая парода’. У аснове ляжыць лац. castus ’чысты’. Шанскі (2, К, 86) удакладняе, што ў рус. мове (якая, дарэчы, можа быць пасрэднікам для бел.) ка́ста з’явілася ў канцы XVIII ст. Упершыню фіксуецца ў рус. слоўніку Яноўскага 1803 г. са значэннем ’грамадская групоўка ў Індыі’, агульнае значэнне ўстанаўліваецца з 1847 г. (яно фіксуецца ў Слоўніку АН; гл. Шанскі, там жа).
Кас́та 2 ’яслі, драбіны’ (Сл. паўн.-зах.). Слова ўжываецца таксама ў мн. ліку (напр., сена кладуць у касты). Паводле Сл. паўн.-зах., 2, 433, запазычанне непасрэдна з літ. kāstė ’тс’, якое, у сваю чаргу, было ўзята з ням. Kasten ’тс’. Можна пагадзіцца з прапанаванай этымалогіяй (< ням.) у агульных рысах. Ням. форма Kasten не зусім дакладна адпавядае літ. kāstė. Таму, як можна меркаваць, непасрэднай крыніцай для літ. слова было іншае ням. слова. Маецца на ўвазе не сучасная ням. мова, а нейкія формы с.-ням. паходжання. Такія сапраўды ёсць (параўн. kaste ’тс’; форма гэта сустракаецца і ў сучасных ням. дыялектах). З ням. крыніцы ўзята і лат. kaste. Гл. Клюге, 356.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)