ка́нуць, -ну, -неш, -не; кань; зак.
Бясследна знікнуць, прапасці.
К. у нябыт.
◊
Кануць у Лету (кніжн.) — быць забытым, знікнуць назаўсёды, бясследна (у грэчаскай міфалогіі: Лета — рака забыцця).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́нуць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ка́ну |
ка́нем |
| 2-я ас. |
ка́неш |
ка́неце |
| 3-я ас. |
ка́не |
ка́нуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ка́нуў |
ка́нулі |
| ж. |
ка́нула |
| н. |
ка́нула |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ка́нуўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ка́нуць сов. ка́нуть;
◊ к. у ве́чнасць — ка́нуть в ве́чность;
як у ваду́ ка́нуў — как в во́ду ка́нул;
к. у Ле́ту — ка́нуть в Ле́ту
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак. (звычайна ў спалучэнні са словамі «у мінулае», «у нябыт» і пад.).
Прапасці, знікнуць бясследна. Кануць у вечнасць. □ Амаль з кожнай старонкі на .. [Адэлаіду Сяргееўну] пазіралі невыразныя цені, вочы некалі модных паэтаў. Паэты канулі ў нябыт. Асіпенка. Мне душу смуткам напаўняе, Што ў прошласць канулі гадочкі. Колас.
•••
Кануць у Лету (кніжн.) — быць забытым, знікнуць бясследна, назаўсёды.
Як у ваду кануў — бясследна знік, прапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́нуць ’знікнуць бясследна’ (ТСБМ, Сержп. Прымхі), ’працячы, выступіць’ (ТС). Прасл. kapnǫti ’сачыцца, выступаць’, ’капнуць, упасці’ (гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 147–148; Фасмер, 2, 182).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́чнасць, -і, ж.
Працяг часу без пачатку і канца; вельмі доўгі час.
Не бачыліся цэлую в. (вельмі працяглы час; разм.). Кануць у в. (бясследна знікнуць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́нуть сов. ка́нуць;
◊
ка́нуть в ве́чность ка́нуць у ве́чнасць;
как в во́ду ка́нул як у ваду́ ка́нуў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Клёнуць ’кануць’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. клекнуць (гл.). Да клякаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кап ’наплыў, нарасць на дрэве’ (ТСБМ), рус. кап ’тс’. Да капаць (Гараеў, Доп., 1, 16). Параўн. таксама кануць (гл.). Іншыя меркаванні гл. Фасмер, 2, 183.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ле́та, ‑ы, ж. (з вялікай літары).
У грэчаскай міфалогіі — рака забыцця ў падземным свеце.
•••
Кануць у Лету гл. кануць.
ле́та, ‑а, М леце, ж.
1. Самая цёплая пара года паміж вясной і восенню. Было гарачае, як прысак, лета. Сонца паліла, нібы вогнішча. Бядуля. У леце пачыналася ўжо тая ледзь значная змена, той паварот часу, калі жыццё прыроды ідзе на спад. Колас.
2. пераважна мн. (ле́ты, ‑аў). Разм. Гады. Мінула юнацтва, ідуць мае ў сталасці леты. Кірэенка.
•••
Бабіна лета — цёплая сонечная пара ранняй восені. Думалі, што бабінага лета так і не прычакаюць. Але ўрэшце разлагодзілася, сціхла, выясн[е]ла — і паляцела павуцінне. Місько.
Зіму і лета гл. зіма.
З лета ў лета — а) круглы год; б) кожнае лета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)