калато́ўка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
калато́ўка |
калато́ўкі |
| Р. |
калато́ўкі |
калато́вак |
| Д. |
калато́ўцы |
калато́ўкам |
| В. |
калато́ўку |
калато́ўкі |
| Т. |
калато́ўкай
калато́ўкаю |
калато́ўкамі |
| М. |
калато́ўцы |
калато́ўках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
калато́ўка, -і, ДМ -то́ўцы, мн. -і, -то́вак, ж.
Хатняя прылада ў выглядзе лапатачкі, палачкі з крыжавінай, кружком і пад. на ніжнім канцы, якой збіваюць масла або размешваюць што-н.
|| прым. калато́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
калато́ўка ж.
1. (предмет домашней утвари) муто́вка;
2. обл. хвощ м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калато́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.
Прылада ў выглядзе палачкі з сучкамі на ніжнім канцы для збівання масла, размешвання чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
муто́вка ж.
1. калато́ўка, -кі ж.;
2. бот. кальча́к, -ка́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Падкалато́віць ’падгаварыць’ (Касп.). Да калатоўка (гл. у артыкуле калаціць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
меша́лка разг. ме́шалка, -кі ж.; техн. мяша́лка, -кі ж.; (мутовка) калато́ўка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Мутоўка ’шост з 3–4 накіраванымі ўверх сукамі, які служыць для даставання з дна ракі адводзіны перамёту’ (Дэмб. 2), рус. мутовка ’калатоўка’, ст.-польск. mątew ’тс’, ст.-чэш. mutev, mutvicě, новачэш. moutev, славац. mutvica ’таўкач, мяла’. Да прасл. mǫty (род. скл. mǫtъve) (Фасмер, 3, 18; Варбат, Слав. языкозн., 1973, 94). Гл. муці́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ракяце́нь ’калатоўка’, ’прылада ў выглядзе палачкі з сучкамі на ніжнім канцы для збівання масла’ (паст., Сл. ПЗБ), раке́т ’мяшалка, зробленая з вяршыні маладой елкі’ (Зданцэвіч, LP, 1960, 347). У апошняй форме, відавочна, літуанізм, ад літ. rekẽtis ’рагуля, развілістая галіна’, параўн. літ. reketùkas ’вешалка, зробленая з вяршыні маладой елкі, сасны’, але звязана з агульнаслав. rak (гл. рак 1, ра́кавіна 1, рала 1). Далейшае ўтварэнне па рэгіянальнай прадуктыўнай мадэлі са значэннем прадмета дзеяння, напрыклад, кляпень ’малаток’, падавень ’вілы’ і пад. (Сцяцко, Афікс. наз., 38).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
со́вацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да сунуцца (у 1, 2 знач.).
2. Хадзіць з месца на месца, мітусіцца. — Ах, матухны, — зноў пляснула рукамі Аўгеня: — Усе людзі святкуюць, адна я, як тая дурная калатоўка, соваюся: ні свята, ні спакою не бачу. Колас. [Даўгулевіч:] Я ўвесь дзень соваўся з кутка ў куток, не знаходзячы сабе месца. Гурскі.
3. Перамяшчацца, перасоўвацца куды‑н. [Манг] падышоў да вады, паказаў, як соваецца па вадзе човен. Маўр. // Плысці, пасоўвацца (пра туман, хмары і пад.). На небе соваецца наперад круглы чырвоны месяц. Бядуля.
4. Зал. да соваць (гл. сунуць у 1–3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)