зо́ркий

1. зо́ркі;

2. перен. (проницательный) прані́клівы; (пристальный) пі́льны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зо́ркі зо́ркий; глаза́стый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зірка́сты разг. (зоркий) глаза́стый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

глаза́стый разг.

1. (пучеглазый) вірлаво́кі;

2. (зоркий) зо́ркі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зо́рко нареч.

1. зо́рка;

2. прані́кліва; пі́льна; см. зо́ркий;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прані́клівы

1. (наблюдательный, замечающий многое) проница́тельный, проникнове́нный, зо́ркий;

п. ро́зум — проница́тельный (проникнове́нный, зо́ркий) ум;

2. прони́зывающий;

~вая золь — прони́зывающая сы́рость;

3. (с большим убеждением) проникнове́нный;

п. го́лас — проникнове́нный го́лос

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зо́ркость

1. зо́ркасць, -ці ж.;

2. прані́клівасць, -ці ж.; пі́льнасць, -ці ж.; см. зо́ркий.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пі́льны

1. при́стальный; зо́ркий;

п. по́гляд — при́стальный взгляд;

~нае во́ка — зо́ркий глаз;

2. (весьма необходимый) настоя́тельный;

~ная патрэ́ба — настоя́тельная нужда́;

3. тща́тельный; внима́тельный;

~ная праве́рка — тща́тельная (внима́тельная) прове́рка;

4. бди́тельный;

трэ́ба быць ~нымі — на́до быть бди́тельными;

◊ ~ная спра́ва — неотло́жное де́ло; кра́йняя необходи́мость

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Празарыць, параўн. у песні: “Чаму, чаму, бабуленько, курчат ні чуваці? // Не чуваці дзедку, і чуці ні будзет, / Выпусціла на падвуор’е, прозарылі людзі”. (Федар.; навагр., Шн.). Значэнне няяснае: пакралі, ураклі? З іншай ступенню чаргавання прозы- рыць ’прагнаць энергічна, не даючы апамятацца’ (Янк. 2, Мат. Гом.), ’праматаць, праіграць (грошы, дабро)’ (ТС). Паралелі ў рус. провариться ’прагна, карыслігш глядзець некаторы час; паквапіўшыся, прамахнуцца ад прагнасці ў продажы, абмене’, што да зариться ’прыходзіць у азарт у гульні’, ’разарацца’, зарить ’разараць; забіваць’, ’глядзець, выглядваць’. Відаць, усе гэтыя розныя значэнні можна аб’яднаць адзіным семантычным кампанентам, прадстаўленым ў рус. зоркий ’прагны, юрлівы; гнеўны, сварлівы’, якое Фасмер (2, 80) не аддзязяе і ад зарить ’глядзець, не адрываючыся’ < прасл. *zbr‑/*zor‑ (гл. зорыць, зыр). Роднаснымі лічацца ст.-інд. haryati ’ён кахае, прагне’, ст.-в.-ням. gern ’прагны’, гоц. gairns, авест. žara‑ ’цэль, імкненне’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)