здурне́лы, -ая, -ае (разм.).

Які здурнеў, страціў розум.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

здурне́лы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. здурне́лы здурне́лая здурне́лае здурне́лыя
Р. здурне́лага здурне́лай
здурне́лае		 здурне́лага здурне́лых
Д. здурне́ламу здурне́лай здурне́ламу здурне́лым
В. здурне́лы (неадуш.)
здурне́лага (адуш.)		 здурне́лую здурне́лае здурне́лыя (неадуш.)
здурне́лых (адуш.)
Т. здурне́лым здурне́лай
здурне́лаю		 здурне́лым здурне́лымі
М. здурне́лым здурне́лай здурне́лым здурне́лых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

здурне́лы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. здурне́лы здурне́лая здурне́лае здурне́лыя
Р. здурне́лага здурне́лай
здурне́лае		 здурне́лага здурне́лых
Д. здурне́ламу здурне́лай здурне́ламу здурне́лым
В. здурне́лы (неадуш.)
здурне́лага (адуш.)		 здурне́лую здурне́лае здурне́лыя (неадуш.)
здурне́лых (адуш.)
Т. здурне́лым здурне́лай
здурне́лаю		 здурне́лым здурне́лымі
М. здурне́лым здурне́лай здурне́лым здурне́лых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

здурне́лы разг. одуре́лый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здурне́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які здурнеў, страціў розум.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адурне́лы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і здурнелы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лунь 1 ’мышалоў, Circus Lacép., драпежная птушка з сямейства ястрабіных з шаравата-белым апярэннем у дарослых ’самцоў’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ). Укр. лун, лунь ’тс’, ’коршак’; рус. лунь ’мышалоў’, ’сокал’, ’сава’, ’голуб’, ст.-рус. лунь ’драпежная птушка’; ст.-польск. łunak ’каня’, ст.-луж. luń, чэш. luňák ’тс’, ходск. ’крэчат’; славац. luniak, lunák ’каня’; славен. lȗnj ’каршун’, ’мышалоў’, ’арол’, ’каня’, серб.-харв. lunj, ljȗna, лу̏ња, љ̏на, ју̏на ’шулёнак’, ’каня’, ’палявы мышалоў’, ц.-слав. лунь ’каршун’. Прасл. lunь ’драпежная птушка з сям’і сокалаў’ (Слаўскі, 5, 311–312; Булахоўскі, Вибр. пр., 3, 227). Генетычна звязана з прасл. luna ’святло, бляск’. Названа паводле белага, сіва-белага, шэра-белага, матавага колеру апярэння. Бернекер (745–746), аднак, звязвае назву птушкі з паняццем ’востры, быстры ясны погляд’. Іншыя этымалогіі менш імаверныя, гл.: Фасмер (2, 534); Уленбек (KZ, 39, 260), Брукнер (KZ, 42, 356), Махэк₂ (344), Скок (2, 231); Бязлай (2, 156).

Лунь 2 ’хмара’ (віл., Сл. ПЗБ). Да луна́ 3 (гл.).

Лунь 3 ’маўклівы, скаваны ў рухах чалавек’ (міёр., З нар. сл.), ’марудлівы, пасіўны’ (паст., віл., глыб., брасл., Сл. ПЗБ), ’стары чалавек, жывёліна без энергіі’ (паст., глыб., Нар. лекс.), ’разумова недаразвіты, здурнелы, разгублены’ (глыб., брасл., паст., гарад., Нар. лекс.; глыб., в.-дзв., паст., Сл. ПЗБ), ’здань, прывід’ (чэрв., Сл. ПЗБ; віл., Нар. лекс.); лунь, луніца ’самотны’ (глыб., віл., Нар. лекс.); паст., брасл. аблуне́ць ’стаць зацюканым, прыгнечаным’; паст., віл., глыб., гродз. лунява́ты ’дурнаваты’ (Нар. лекс., Сл. ПЗБ); в.-дзв., брасл., лаг. лунь ’той, хто ходзіць без справы’, ’гультай, маруда’ (КЭС, лаг.). Да луна́ 1 (гл.). Аткупшчыкоў (Из истории, 238) лексему лунь выводзіць з *louk‑s‑nis. Семантычна блізка стаіць да луне́ц, луна́цік (гл.). Усё семантычнае поле гл. Мацкевіч₂ (Нар. лекс., 165–167).

Лунь 4 ’глыбокае, небяспечнае месца на балоце’ (гродз., Яшк.). Да луні (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)