здабы́ць, -бу́ду, -бу́дзеш, -бу́дзе; -бу́дзь; -бы́ты; зак., што.
1. Дастаць, набыць.
З. цяслярны інструмент.
З. каштоўныя звесткі.
2. Дастаць з нетраў зямлі.
З. каменны вугаль.
З. нафту.
3. перан. Дабіцца чаго-н. шляхам барацьбы, настойлівасці, працы і пад.
З. славу.
З. перамогу ў баях.
◊
Здабыць корань — у матэматыцы: выканаць дзеянне, адваротнае ўзвядзенню ў ступень.
З. корань з ліку.
|| незак. здабыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. здабы́ча, -ы, ж.
Адправіцца на здабычу (на паляванне, на промысел).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
здабы́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
здабу́ду |
здабу́дзем |
| 2-я ас. |
здабу́дзеш |
здабу́дзеце |
| 3-я ас. |
здабу́дзе |
здабу́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
здабы́ў |
здабылі́ |
| ж. |
здабыла́ |
| н. |
здабыла́
здабыло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
здабу́дзь |
здабу́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
здабы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
здабы́ць (што) сов.
1. в разн. знач. добы́ть; (путём опытов, производственных процессов — ещё) получи́ть;
з. ву́галь — добы́ть у́голь;
з. сок з раслі́н — добы́ть (получи́ть) сок из расте́ний;
з. збро́ю — добы́ть ору́жие;
2. перен. приобрести́, обрести́; доби́ться (чего), завоева́ть; (известность, славу — ещё) сниска́ть, стяжа́ть;
3. мат. извле́чь;
з. ко́рань — извле́чь ко́рень;
◊ з. кро́ўю — добы́ть кро́вью
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
здабы́ць, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак., што.
1. Дастаць, знайсці, атрымаць. Настаўніца перадала .. каштоўныя звесткі аб нямецкім гарнізоне ў мястэчку, якія здабыла па заданню партызанскага камандавання. Шчарбатаў. Пагутарыў [дзед Талаш] трохі з бабкаю Настаю, а потым у самоце думаў аб Панасе, аб яго вызвалены з панскай няволі і яшчэ аб тым, як здабыць сабе добрую стрэльбу. Колас. // Упаляваць. Здабыць выдру.
2. Дастаць з нетраў зямлі (карысныя выкапні). Здабыць нафту. Здабыць каменны вугаль. // перан. Выбраць з чаго‑н., знайсці. Мы не ведаем, з якой крыніцы Канчэўскі здабыў гэтыя словы, якія ён прыпісвае Скарыне, і наколькі яны адпавядаюць сапраўднасці. Алексютовіч. // Атрымаць што‑н. пры дапамозе доследаў, шляхам вытворчых працэсаў. Здабыць новы прэпарат.
3. перан. Дабіцца чаго‑н. шляхам барацьбы, настойлівасці, працы і пад. Здабыць волю. Здабыць славу. □ Мы ў баях перамогу здабудзем, Праз баі мы праб’ёмся назад. Астрэйка. Шматгадовай работай здабыў чалавек права на такі адпачынак. Бялевіч.
•••
Здабыць кроўю — дабіцца чаго‑н. у барацьбе цаною вялікіх ахвяр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сниска́ть сов., уст., книжн. здабы́ць;
сниска́ть сла́ву здабы́ць сла́ву.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
здабы́ча, -ы, ж.
1. гл. здабыць.
2. Тое, што здабыта, набыта.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напалява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак., каго-чаго.
Настраляць, здабыць дзічыны на паляванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
добы́ть сов., в разн. знач. здабы́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
промы́слить сов., уст. раздабы́ць, здабы́ць, набы́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)