заступі́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заступлю́ |
засту́пім |
| 2-я ас. |
засту́піш |
засту́піце |
| 3-я ас. |
засту́піць |
засту́пяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
заступі́ў |
заступі́лі |
| ж. |
заступі́ла |
| н. |
заступі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заступі́ |
заступі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
заступі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заступі́ць, -уплю́, -у́піш, -у́піць; зак.
1. каго-што. Замяніць, замясціць.
З. старога майстра ля станка.
2. на што і без дап. Замяніўшы каго-н., прыступіць да работы.
З. на дзяжурства.
З. на пост.
3. каго-што. Загарадзіць, засланіць сабой.
З. каго-н. сабой.
4. што каму. Загарадзіць, зрабіць перашкоду.
З. дарогу каму-н. (таксама перан.: перашкодзіць дзейнасці каго-н.).
5. што. Пераступіць.
Конь заступіў ляйчыну.
|| незак. заступа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заступі́ць сов.
1. (место) заня́ть;
но́выя байцы́ ~пі́лі ме́сца загі́нуўшых во́інаў — но́вые бойцы́ за́няли ме́сто поги́бших во́инов;
2. (на што) вступи́ть (во что), занять (что);
з. на паса́ду — вступи́ть в до́лжность, заня́ть до́лжность;
3. (на што) приступи́ть (к чему); заступи́ть; стать;
зме́на ~пі́ла на рабо́ту — сме́на приступи́ла к рабо́те (заступи́ла на рабо́ту);
4. (стать на пути) прегради́ть;
з. даро́гу — прегради́ть доро́гу;
5. разг. (закрыть собою от кого-л.) заслони́ть, загороди́ть;
з. сабо́ю дачку́ ад напа́ду — заслони́ть (загороди́ть) собо́ю дочь от нападе́ния;
6. (перешагнуть) переступи́ть;
конь ~пі́ў ляйчы́ну — ло́шадь переступи́ла вожжу́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заступі́ць, ‑ступлю, ‑ступіш, ‑ступіць; зак.
1. каго-што. Заняць чыё‑н. або вольнае месца; замяніць каго‑н. Не было патрэбы адбудоўваць карчму і не было каму заступіць месца старога шынкара: сыноў Абрам не меў, а дочкі павыходзілі замуж. Колас. // без дап. Заняць якую‑н. пасаду, прыступіць да работы. Заступіць на пасаду сакратара.
2. Прыступіць да работы, дзяжурства і пад., змяніўшы каго‑н. — Так і быць. — Конюх дастае з кішэні вялікі чыгунны гадзіннік. — Да дванаццаці ты дзяжурны, а там я заступлю. Курто. Увечары Міхалёў са сваім аддзяленнем заступіў у каравул. Хомчанка.
3. каго-што. Загарадзіць, засланіць сабой каго‑, што‑н. Ліда Сцяпанаўна інстынктыўна заступіла сабой дачку і стаяла, быццам скамянелая. Шчарбатаў. Спрытны Корч тут жа знарок заступіў Васіля, схаваў ад Ганны. Мележ.
•••
Заступіць дарогу каму — а) нечакана з’явіўшыся перад кім‑н., спыніць яго рух. — Не, Якаў, даражэнькі! — Лукер’я заступіла яму дарогу. — Не, я цябе так не пушчу з хаты. Папалуднуеш разам з намі. Чарнышэвіч; б) перашкодзіць дзейнасці каго‑, чаго‑н. Бывае так, што чалавек табе ніколі, як кажуць, не заступаў дарогу, а ты яго неўзлюбіш па нейкім прадчуванні. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заступи́ть сов. заступі́ць;
заступи́ть чьё-л. ме́сто заступі́ць чыё-не́будзь ме́сца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падва́хтавы, -ая, -ае (спец.).
Такі, які павінен заступіць на вахту для змены тых, хто стаіць на вахце.
П. матрос.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
засту́плены преграждённый; см. заступі́ць 4
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заступа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да заступіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заступле́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. заступаць — заступіць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перапрэчыць ’пераканаць’ (Сцяшк. Сл.). З польск. przeprzeczyć ’тс’, першапачаткова — ’заступіць, стаўшы ўпоперак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)