запе́рці, -пру́, -прэ́ш, -прэ́; -про́м, -праце́, -пру́ць; -пёр, -пе́рла; -пры́; -пёрты; зак.
1. што. Зачыніць (на замок, засаўку і пад.) або замкнуць (у 1 знач.).
З. дзверы на ключ.
2. каго-што. Змясціць куды-н., зачыніўшы на замок.
З. парасят у хлеўчуку.
З. варожы флот (перан.: акружыць, пазбавіўшы выхаду, магчымасці рухацца).
3. Хутка даставіць, дамчаць куды-н. або ўсунуць, упакаваць куды-н., у што-н. (разм.).
Гэты рысак мігам вас туды запрэ.
Куды ты запёр гэту скрынку?
|| незак. запіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запе́рці
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
запру́ |
запро́м |
| 2-я ас. |
запрэ́ш |
запраце́ |
| 3-я ас. |
запрэ́ |
запру́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
запё́р |
запе́рлі |
| ж. |
запе́рла |
| н. |
запе́рла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
запры́ |
запры́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
запё́ршы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
запе́рці сов.
1. запере́ть;
з. варо́жы флот — запере́ть неприя́тельский флот;
2. разг. загна́ть;
во́рага ~рлі ў бало́та — врага́ загна́ли в боло́то;
3. прост. (с трудом занести) затащи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запе́рці, ‑пру, ‑прэш, ‑прэ; ‑пром, ‑праце; пр. запёр, ‑перла і ‑пёрла; зак., каго-што.
1. Зачыніць (дзверы) на замок, засаўку і пад. Зося зачыніла дзверы, запёрла іх на закрутку і вярнулася ў хату. Гартны.
2. Змясціўшы каго‑, што‑н. куды‑н., зачыніць на замок, засаўку і пад. — Прывялі гэта нас да павятовага камісара, заперлі ў нейкі халодны склеп, у пустую адрыну. Колас. // перан. Закрыць выхад; заблакіраваць, ізаляваць. Вядзьмарка, за нешта помсцячы лапарам, хацела заперці іх у Польскай губе. М. Стральцоў. // перан. Разм. У шашачнай гульні — паставіць шашку ў становішча, з якога няможна рабіць хадоў.
3. Разм. Хутка даставіць, даімчаць куды‑н. За трыццаць капеек на нашы грошы, на сваіх харчах, кулі запрэ на сваім карку трохпудовы клунак за трыццаць кіламетраў ды яшчэ падзякуе. Маўр. // Усунуць, упакаваць куды‑н., у што‑н. Караблік жа не шлюпка, яго ў кантэйнер не запрэш. Быкаў. // перан. Саслаць, загнаць куды‑н. далёка. [Радзішчаў] так моцна пісаў, што мяне зацікавіла. Мусіць, добрую жменю солі панам падсыпаў .., што заварушыліся яны, як уюны, а Кацярына ажно ў Сібір заперла яго. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запіра́ць несов. запира́ть; см. запе́рці 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да заперці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запёрты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад заперці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запіра́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. запіраць — заперці (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запе́рціся, -пру́ся, -прэ́шся, -прэ́цца; -про́мся, -праце́ся, -пру́цца; -пёрся, -пе́рлася; -пры́ся; зак.
1. Заперці якое-н. памяшканне, застаўшыся ў ім.
З. ў каморы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зачыніцца, замкнуцца.
Вароты заперліся.
|| незак. запіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)